این آزمایش میزان DHEA سولفات (DHEAS) در خون شما را اندازه‌گیری می‌کند. DHEAS مخفف dehydroepiandrosterone sulfate است. DHEAS یک هورمون جنسی مردانه است که در مردان و زنان یافت می‌شود. DHEAS نقش مهمی در ساخت هورمون جنسی مردانه تستوسترون و هورمون جنسی زنانه استروژن دارد. همچنین در رشد خصوصیات جنسی مردان و بلوغ نقش دارد.
DHEAS بیشتر در غدد فوق کلیوی، دو غده کوچک واقع شده در بالای کلیه‌ها ساخته می‌شود. آنها به کنترل ضربان قلب، فشار خون و سایر عملکردهای بدن کمک می‌کنند. مقادیر کمتری از DHEAS در بیضه‌های مرد و تخمدان‌های زن ساخته می‌شود. اگر سطح DHEAS شما نرمال نباشد، ممکن است به این معنی باشد که در غدد فوق کلیوی یا اندام‌های جنسی (بیضه‌ها یا تخمدان‌ها) مشکلی وجود دارد. این آزمایش به نام‌های دیگر از قبیل DHEAS ، DHEA-S ، DHEA ، DHEA-SO4 ، دهیدرو اپی آندروسترون سولفات نیز شناخته می‌شود.
آزمایش DHEA اغلب به صورت آزمایش خون انجام می‌شود و به طور معمول برای زنانی تجویز می‌شود که به نظر می‌رسد بیش از حد هورمون‌های مردانه دارند. این کار همچنین می‌تواند زمانی انجام شود که زن تمایل جنسی پایینی داشته باشد و پسر بلوغ زودرس را تجربه کند. سطح طبیعی DHEA شما در دوره بلوغ در بالاترین میزان خود قرار دارد. با افزایش سن کمتر می‌شوند. در غدد فوق کلیوی و کبد، DHEA به DHEA-S (DHEA-sulfate) تغییر می‌کند.
سطح DHEA-S بالا
بالا بودن سطح DHEA در زنان می‌تواند منجر به بروز علائمی که در ادامه آمده‌اند، شود:
- بدون قاعدگی
- رشد مقدار زیادی مو و بدن
- افزایش تعداد آکنه‌ها
- ریزش مو
- مشکلات باروری
- سایر صفات معمولاً در مردان یافت می‌شود، از جمله صدای بم، کمبود رشد طبیعی پستان، طاسی مردانه و بزرگ شدن سیبک گلو .
- عضله بیشتر
DHEA بیش از حد ممکن است در مردان به اندازه کافی قابل توجه نباشد. مقادیر بالای DHEA-S در کودکان می‌تواند باعث شود موهای ناحیه تناسلی یا زیر بغل در پسران و دختران زودتر از زمان طبیعی ایجاد شود.
سطح DHEA-S پایین
این امر بروز مشکلاتی که در ادامه شرح داده شده‌اند را به همراه دارد:
- دیابت
- زوال عقل
- مشکل در نعوظ یا حفظ آن
- کاهش میل جنسی
- پوکی استخوان یا ضعیف شدن استخوان‌ها
- لوپوس
- ایدز
- سندرم خستگی مزمن
هدف از انجام آزمایش DHEA چیست؟
DHAE یک هورمون آندروژنی (هورمون جنسی مردانه) است که در خون زنان و مردان یافت می‌شود. این هورمون در ایجاد صفات ثانویه جنسی مردانه در زمان بلوغ نقش دارد و به آندروژن‌های قوی‌تری مانند تستوسترون و اندروستندیون (androstendione) یا به استروژن (هورمون زنانه) تبدیل می‌شود. DHEA در بخش قشری غدد آدرنال و مقدار کمی نیز در تخمدان یا بیضه ساخته می‌شود. ترشح DHEA توسط ACTH (هورمون هیپوفیز) کنترل می‌شود.
آزمایش DHEA سولفات (DHEAS) اغلب برای موارد زیر استفاده می‌شود:
- بررسی شود که آیا غدد فوق کلیوی به درستی کار می‌کنند یا خیر
- تشخیص تومورهای غده فوق کلیه
- اختلالات بیضه یا تخمدان را تشخیص دهد
- علت بلوغ زودرس در پسران را دریابد
- علت رشد موهای زائد بدن و ایجاد ویژگی‌های مردانه در زنان و دختران را دریابد
آزمایش DHEAS اغلب همراه با سایر آزمایشات هورمون جنسی انجام می‌شود. اینها شامل تستوسترون برای مردان و تست‌های استروژن برای زنان است.
چرا به انجام آزمایش DHEA نیاز دارم؟
در صورت مشاهده علائم سطح بالا یا سطح پایین سولفات DHEA (DHEAS) ، ممکن است به این آزمایش نیاز داشته باشید. مردان ممکن است هیچ علائمی از سطح بالای DHEAS نداشته باشند. علائم سطح بالای DHEAS در زنان و دختران ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- رشد بیش از حد بدن و صورت
- تعمیق صدا
- بی نظمی قاعدگی
- آکنه
- افزایش قدرت عضلانی
- ریزش مو در بالای سر (طاسی)
دختران نوزاد ممکن است در صورت داشتن اندام تناسلی که از نظر ظاهری به وضوح زن و مرد نیستند (دستگاه تناسلی مبهم) نیز نیاز به آزمایش داشته باشند. در صورت مشاهده علائم بلوغ در پسران، ممکن است به این آزمایش نیاز داشته باشند. علائم سطح پایین DHEAS ممکن است شامل علائم زیر از اختلال غده فوق کلیه باشد:
- کاهش وزن بدون دلیل
- تهوع و استفراغ
- سرگیجه
- کمبود آب بدن
- هوس شدید نمک
علائم دیگر پایین بودن سطح DHEAS مربوط به پیری است و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کاهش میل جنسی
- اختلال نعوظ در مردان
- نازک شدن بافت‌های واژن در زنان
در طی آزمایش سولفات DHEA چه اتفاقی می‌افتد؟
یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی با استفاده از یک سوزن کوچک از رگ بازوی شما نمونه خون می‌گیرد. بعد از قرار دادن سوزن، مقدار کمی خون در یک لوله آزمایش یا ویال جمع می‌شود. هنگام داخل یا خارج شدن سوزن ممکن است کمی احساس سوزش کنید. این کار معمولاً کمتر از پنج دقیقه طول می‌کشد.
نمونه مناسب
• خون سیاهرگی (سرم)
نحوه آمادگی برای انجام آزمایش DHEA
برای آزمایش سولفات DHEA نیازی به آماده سازی خاصی ندارید و نمونه‌گیری در هر ساعت از شبانه روز می‌تواند انجام شود. اگر از مکمل DHEA-S یا داروهایی مانند داروهای ضد دیابت که DHEA دارند استفاده می‌کنید، به پزشک خود حتما اطلاع دهید. مکمل‌های دارای برچسب “تقویت کننده عملکرد ورزشی” نیز ممکن است حاوی DHEA باشند. اگر زن هستید، پزشک ممکن است یک هفته قبل یا بعد از پریود آزمایش شما را انجام دهد. به این دلیل که قاعدگی بر سطح DHEA شما تأثیر می‌گذارد. تکنسین آزمایشگاه با سوزن از بازوی شما نمونه خون می‌گیرد.
آیا آزمایش DHEA با عوارضی همراه است؟
انجام آزمایش خون خطر بسیار کمی دارد. ممکن است در ناحیه‌ای که سوزن زده شده درد یا کبودی جزئی داشته باشید، اما بیشتر علائم به سرعت برطرف می‌شوند.
تفسیر نتیجه آزمایش DHEA
مقدار DHEA در نوزادان (دختر و پسر) به طور طبیعی بالا است. پس از تولد مقدار آن سریعا کاهش می‌یابد، اما دوباره در دوره بلوغ، افزایش پیدا می‌کند. پس از بلوغ سطح آن به بالاترین حد خود رسیده و سپس به تدریج با بالا رفتن سن، کاهش می‌یابد. بالا بودن DHEA همیشه با بروز علایم همراه نیست و به علاوه شدت علایم در افراد مختلف کاملا متفاوت است. طبیعی بودن مقدار DHEA همراه با سطح طبیعی هورمون‌های آندروژنی به نفع طبیعی بودن فعالیت غدد آدرنال است. بعضی از تومورهای آدرنال هورمون ترشح نمی‌کنند و در این حالت مقدار DHEA طبیعی خواهد بود. در سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) ممکن است سطح DHEA افزایش یابد؛ اما از آن جا که این عارضه معمولا به دلیل تولید آندروژن از تخمدان ایجاد می‌شود، سطح DHEA ممکن است طبیعی باشد. اگر نتایج شما حاوی مقادیر بالای سولفات DHEA (DHEAS) باشد، ممکن است به این معنی باشد که یکی از شرایط زیر را دارید:
- هیپرپلازی مادرزادی آدرنال، یک اختلال ارثی غدد فوق کلیوی است
- تومور غده فوق کلیه ممکن است خوش خیم (غیرسرطانی) یا سرطانی باشد.
- بیماری کوشینگ که می‌تواند باعث چربی در پشت گردن و شکم، صورت، کبودی پوست و رشد موهای اضافی شود.
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS): PCOS نوعی اختلال هورمونی شایع در زنان است. این یکی از دلایل اصلی ناباروری زنان است.
اگر نتایج شما سطح پایین DHEAS را نشان می‌دهد، ممکن است به این معنی باشد که یکی از شرایط زیر را دارید:
- بیماری آدیسون: بیماری آدیسون نوعی اختلال است که در آن غدد فوق کلیوی قادر به تولید کافی هورمون‌های خاص نیستند و باعث ضعف عضلات، کمبود انرژی، کاهش وزن و فشار خون پایین می‌شود.
- هیپوفیز: شرایطی که در آن غده هیپوفیز به اندازه کافی هورمون‌های هیپوفیز ایجاد نمی‌کند. این بیماری منجر به خستگی، کاهش میل جنسی، ناباروری، کاهش وزن و قد کوتاه در کودکان می‌شود.
- درمان این موارد به شرایط یا بیماری خاص شما بستگی دارد. پزشک شما آزمایش‌های دیگری را برای تشخیص دقیق و ارائه برنامه درمانی موثقی تجویز می‌کند.