سکته مغزی

سکته مغزی چیست؟

 

 

سکته مغزی هنگامی اتفاق می‌افتد که جریان خون قسمتی از مغز کاهش یافته یا قطع شود. این امر باعث می‌شود که رسیدن اکسیژن و مواد غذایی به مغز مختل شود. در این حالت، سلول‌های مغزی در عرض چند دقیقه از بین می‌روند.

 

 

سکته مغزی یک اورژانس پزشکی است و درمان آن باید بلافاصله انجام شود، اقدامات سریع می‌تواند میزان تخریب مغزی را کاهش داده و از عوارض بعدی جلوگیری کند.

 

 

علائم سکته مغزی:

 

 

انواع مختلف سکته مغزی علائم مشابهی را ایجاد می‌کنند زیرا هر یک بر جریان خون مغزی تأثیر می‌گذارد. تنها راه برای تعیین نوع سکته مغزی مراجعه به پزشک است. پزشک آزمایشات تصویربرداری را برای مشاهده مغز تجویز می‌کند.

انجمن ملی سکته مغزی روش FAST را برای کمک به شناسایی علائم هشدار دهنده سکته مغزی توصیه می‌کند:

 صورت (F): آیا هنگام لبخند زدن، یک طرف صورت آویزان می‌شود؟

 

بازوها (A): وقتی هر دو بازو را بالا می‌آورید، آیا یک بازو پایین می‌افتد؟

 

گفتار (S): آیا شیوه سخن گفتن نامفهوم است؟ آیا در صحبت کردن مشکلی دارید؟

 

زمان (T): در صورت بروز هر یک از این علائم، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید

 

 

 

 

علائم دیگری که در شرح FAST نمی‌گنجد عبارت‌اند از:

 

◾ سردرد شدید و ناگهانی

 

◾ کاهش سطح هوشیاری و حتی بیهوشی

 

◾ بی حسی یا فلج ناگهانی در یک طرف صورت و بدن

 

◾ اختلال تکلم ( ناتوانی در حرف زدن بطور صحیح و بریده بریده حرف زدن )

 

◾ اختلال بینایی شامل تاری دید ، دید دوتایی

 

◾ ناتوانی در راه رفتن و حفظ تعادل

 

◾ از دست دادن کنترل حرکات بدن

 

◾ اختلال تفکر

 

◾ اختلال حواس

 

◾ ناتوانی در درک صحبت های اطرافیان

 

◾ حالت تهوع و استفراغ

 

◾ سرگیجه

 

◾ اختلال بلع و ناتوانی در جویدن غذا و خوردن و آشامیدن

 

علت‌های ایجاد سکته مغزی:

 

 

دو علت عمده برای ایجاد سکته مغزی وجود دارد. در حالت اول یکی از شریان‌های مغز مسدود می‌شود که به آن سکته مغزی ایسکمیک می‌گوییم. در حالت دوم، یکی از شریان‌های مغز دچار پارگی شده و یا خون از آن نشت می‌کند که به آن سکته مغزی ناشی از خونریزی گفته می‌شود.

 

 

بعضی از بیماران ممکن است دچار اختلال موقت خون‌رسانی به مغز شوند که به حمله‌ ایسکمیک گذرا معروف است. این حالت باعث ایجاد علائم طولانی مدت نخواهد شد.

 

 

 

انواع مختلف سکته مغزی کدام‌اند؟

 

 

سه نوع سکته اصلی وجود دارد:

حمله ایسکمیک گذرا

 

سکته مغزی ایسکمیک

 

سکته مغزی خونریزی دهنده یا هموراژیک

 

تخمین زده شده که ۸۷ درصد سکته‌های مغزی ایسکمیک هستند.

حمله ایسکمیک گذرا:

 

پزشکان حمله ایسکمیک گذرا (TIA) را هشدار یا سکته خفیف می‌نامند. هر چیزی که به طور موقت جریان خون مغز را مسدود کند موجب TIA می‌شود. علائم لخته خون و TIA برای مدت کوتاهی ادامه دارد.

سکته مغزی ناشی از قطع جریان خون یا سکته مغزی ایسکمیک:

 

این نوع سکته مغزی شایع‌ترین نوع سکته مغزی است و هنگامی ایجاد می‌شود که عروق خونی مغز تنگ یا بسته می‌شوند. این امر باعث کاهش قابل ملاحظه جریان خون شده که به آن ایسکمی می‌گوییم.

 

 

بسته شدن یا تنگ شدن عروق خونی به علت تجمع چربی در جداره عروق ایجاد می‌شود. لخته‌های خون در جریان خون حرکت کرده و در محلی که عروق دچار تنگی شده‌اند، باعث انسداد می‌شوند.

 

 

 

سکته هموراژیک:

 

سکته مغزی هموراژیک که ناشی از خونریزی در مغز است، زمانی که دیواره عروق دچار آسیب و پارگی می شود، خونریزی در مغز اتفاق افتاده و فرد دچار سکته می شود، بسته به محل و شریان آسیب دیده و وسعت ناحیه درگیر شده شدت سکته از سکته خفیف مغزی تا سکته مغزی شدید متفاوت خواهد بود.

 

 

عوامل خطرزای ابتلا به سکته مغزی:

 

 

عوامل متعددی می‌توانند خطر ابتلا به سکته مغزی را افزایش دهند. عوامل خطرزای قابل درمان برای سکته مغزی عبارتند از:

 

 

عوامل خطرزای مربوط به سبک زندگی:

 

✔ افزایش وزن یا چاقی

 

✔ بی‌تحرکی

 

✔ مصرف بیش از حد الکل

 

✔ مصرف مواد مخدر مانند کوکائین و متامفتامین

 

عوامل خطرزای طبی:

 

◼ پرفشاری خون

 

◼ استعمال فعال یا غیرفعال دخانیات

 

◼ کلسترول بالا

 

◼ دیابت

 

◼ بیماری‌های قلبی-عروقی مانند نارسایی قلب، عفونت‌های قلب یا آریتمی قلبی

 

◼ سابقه سکته مغزی در خانواده

 

سایر عوامل مرتبط با ریسک بالا:

 

✔ سن:

افراد بالای 55 سال ریسک بیشتری نسبت به افراد جوان‌تر دارند

 

✔ جنسیت:

مردها ریسک بیشتری دارند. خانم‌ها معمولا در سنین بالاتر دچار سکته مغزی می‌شوند، ولی احتمال مرگ و میر در خانم‌ها بیشتر از آقایان است.

 

✔ هورمون‌ها:

استفاده از قرص‌های ضدبارداری یا هورمون‌های حاوی استروژن، ریسک سکته مغزی را بالا می‌برند.

 

 

سکته مغزی چه عوارضی را ایجاد می‌کند؟

 

سکته مغزی به دلیل ایجاد عواقب تهدید کننده حیات یک فوریت پزشکی است. مغز عمده عملکردهای زندگی انسان را کنترل می‌کند. بدون جریان خون، مغز در تنظیم تنفس، فشار خون و موارد دیگر ناتوان خواهد بود. با درمان موفقیت‌آمیز، عوارض ممکن است متفاوت باشد. نمونه‌هایی از عوارض عبارت‌اند از:

 

 

تغییر رفتار:

سکته مغزی می‌تواند موجب افسردگی یا اضطراب شود. همچنین ممکن است تغییراتی در رفتار خود تجربه کنید، مانند رفتارهای نسنجیده یا کناره‌گیری از معاشرت با دیگران.

مشکلات گفتاری:

سکته مغزی مناطقی از مغز را که با گفتار و بلع ارتباط دارد تحت تأثیر قرار می‌دهد. در نتیجه ممکن است هنگام خواندن، نوشتن یا درک سخن دیگران مشکل داشته باشید.

 

نباید علائم سکته مغزی را نادیده گرفت، حتی اگر این علائم به سرعت برطرف شوند.

بی‌حسی یا درد:

سکته مغزی باعث بی حسی و کاهش احساس در بعضی قسمت‌های بدن می‌شود. این می‌تواند دردناک باشد. گاهی آسیب به مغز نیز بر توانایی در احساس دما تأثیر می‌گذارد. این وضعیت تحت عنوان درد سکته مغزی مرکزی شناخته می‌شود و درمان آن دشوار است.

فلج:

به دلیل نحوه کار مغز برای هدایت حرکت، سکته مغزی در سمت راست مغز، بر حرکت سمت چپ بدن و بالعکس تأثیر می‌گذارد. کسانی که سکته کرده‌اند ممکن است نتوانند از عضلات صورت استفاده کنند یا بازوی خود را در یک طرف حرکت دهند.

ممکن است پس از سکته مغزی از طریق توان‌بخشی بتوانید عملکرد حرکتی، گفتاری یا توانایی‌های بلع از دست رفته را بازیابید. با این حال بازیابی این موارد می‌تواند زمان‌بر باشد.

روش های درمانی:

 

سکته مغزی باید به سرعت تحت درمان قرار بگیرد چراکه تعلل در امر درمان می تواند منجر به بروز عوارض جبران ناپذیری و حتی از دست دادن جان بیمار شود.

 

پزشک متخصص برای تشخیص دقیق سکته مغزی ، نوع و شدت آن و همچنین محل بروز آن و عوارضی که ایجاد کرده علاوه بر معاینه فیزیکی و بررسی علائم بیمار از روش هایی همچون اندازه گیری فشار خون ، آزمایش خون ، سی‌ تی ‌اسکن ، ام آر آی ، آنژیوگرام مغزی ، اولتراسوند کاروتیدی و اکوکاردیوگرام نیز بهره می برد.

 

در مواردی که لخته خون سبب بروز این عارضه شده پزشک با تجویز داروهای مخصوصی سعی می کند به از بین بردن این لخته کمک کند و در مواردی نیز با جراحی اقدام به خارج کردن لخته خونی می کند.

 

داروهای کاهنده فشار خون و داروهای ضداتعقاد از جمله داروهای متداول در درمان سکته مغزی هستند.

 

پس از تثبیت شرایط بیمار در یک وضعیت مطمعن اقدامات تواننخشی از جمله فیزیوتراپی باید در کمترین زمان ممکن آغاز شوند.

 

توانبخشی یکی از ضروری ترین اقدامات در کاهش عوارض ناشی از سکته مغزی و بهبود شرایط مبتلایان پس از این آسیب مغزی است.

 

 

از آن جایی که سلول های عصبی توانایی ساماندهی خود را پس از آسیب دیدگی دارند راهکارهای توانبخشی بخصوص فیزیوتراپی نقش مهمی در کاهش عوارض ناشی از این عارضه مغزی دارد.

 

میزان بهبودی پس از سکته مغزی تا حد زیادی به وسعت و محل آسیب مغزی بستگی دارد اما کیفیت خدمات توانبخشی از جمله فیزیوتراپی نقش مهمی در این امر دارند.

 

فیزیوتراپی پس از سکته مغزی کمک زیادی به تخفیف عوارض جسمی و حرکتی پس از این آسیب مغزی کرده و کیفیت زندگی بیمار را بهبود می بخشد.