انواع آنتی بیوتیک ها

آنتی بیوتیک ها مواد شیمیایی هستند که از دو راه طبیعی و مصنوعی به دست می‌آیند. آنتی‌بیوتیک های طبیعی از میکروارگانیسمهایی مانند قارچها و باکتریها گرفته می‌شوند. امروزه با پیشرفت شیمی پزشکی بیشتر آنتی‌بیوتیکهای حاصل تغییرات مولکولی بر روی آنتی‌بیوتیکهای طبیعی هستند.

 

 

اهمیت آنتی بیوتیک ها : 

• بیش از ۳۰ % و یا بیشتر، از تمام بیماران بستری شده در بیمارستان، با یک و یا چند دوره با عوامل ضدمیکروبی درمان می شوند؛ یعنی میزان مصرف آنتی بیوتیکها ، در بیمارستان حتی در اجتماع و حتی به صورت خودسرانه و OTC بالاست.

مرگ ناشی از عفونت باکتریال غیرقابل درمان چیزی مربوط به گذشته است و امروزه ما از نبود یا عدم تاثیر آنتی بیوتیک گزارش مرگ نداریم.

 

 

استفاده نابجا از آنتی بیوتیک ها : 

• برای بیش از ۴۰ % از بیماران مبتلا به عفونتهای ویروسی دستگاه تنفسی، یک دوره درمان ضدباکتریال تجویز می شود. در حالیکه ویروسها به اثرات آنتی بیوتیکها حساس نیستند و از طرفی پس از گذشت دوره بیماری ویروسی ، بیماری خودبخود خوب می شود.

 

• استفاده نابجا از آنتی بیوتیکها باعث ظهور پاتوژنهای مقاوم به آنتی بیوتیک می شود و در نتیجه نیاز بیشتری به کشف داروهای جدید یا مصرف داروهای موثر تر ایجاد می شود.

 

• افزایش هزینه مراقبت های پزشکی و هزینه دارویی ( بعلت وخیم تر بودن عوارض بیماری ایجادی با میکروارگانیسمهای مقاوم تر)

 

 

تفاوت آنتی بیوتیک ها :

۱- خواص فیزیکی و شیمایی (تفاوت های فارکوکینتیک)

 

۲- تفاوت در طیف ضدمیکروبی و مکانیسم اثر آنها (تفاوت های  فارماکودینامیک)

 

 

طبقه بندی آنتی بیوتیکها:

آنتی بیوتیک ها  را بر اساس سه فاکتور ذیل می توان تقسیم بندی کرد:

_ طیف اثر ( وسیع الطیف ، محدود الطیف)

 

– مکانیسم اثر ( باکتریسید ، باکتریواستاتیک)

 

– ساختار گیرنده ( موثر بر گیرنده های PBPs ، مهار کننده های فعالیت ریبوزومی  ، مهار کننده های ساخت DNA یا   RNAمیکروب )

 

 

 

آنتی بیوتیک‌ها از نظر مکانیسم عمل به دو گروه عمدهٔ تقسیم می شوند:

۱-  آنتی بیوتیک‌های باکتریوسید، که باعث کشتن سلول بیماریزا می‌شوند یعنی حیات میکروارگانسیم خاتمه می یابد و هیچگونه فعالیت دال بر حیات ندارد.

 

۲-  باکتریواستاتیک، که باعث توقف رشد و ثابت ماندن تعداد سلول بیماریزا ، می‌شوند یعنی حیات میکروارگانسیم خاتمه می یابد و هیچگونه فعالیت دال بر حیات ندارد. میکروارگانسیم نه می میرد و نه می تواند رشد و تکثیر کند.

 

 

 

آنتی بیوتیک ها  از منظر طیف اثر  به دو گروه تقسیم می شوند :

۱- آنتی بیوتیک‌های وسیع الطّیف:آنهایی هستند که در مقابل انواع مختلف میکرو ارگانیسم‌ها فعّال می‌باشند. مانند تتراسایکلین که در مقابل بسیاری از باکتری‌های گرم منفی، کلامیدیا، مایکوپلاسما و ریکتزیا‌ها موثّر است.

 

۲- آنتی بیوتیک‌های با طیف محدود: آنهایی هستند که فقط در مقابل یک میکرو ارگانیسم یا طیف بسیار محدودی از میکروارگانیسم‌ها فعّال می‌باشند؛ مانند وانکومایسین که عمدتاً در مقابل کوکسی‌های گرم مثبت مانند استافیلوکوک‌ها و انتروکوک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

 

 

 

خصوصیت یک آنتی بیوتیک خوب

یک آنتی بیوتیک خوب و موثر آنتی بیوتیکی است که :

 

1-هرچه طيف اثر بالاتر باشد ، بهتر است.

 

2- در محل عفونت (‌محل تجمع پاتوژن مانند آبسه دندانی ، سیونوزیت ، مغز و … )غلظت کافی از دارو که برای مهار رشد یا کشتن  میکرو ارگانیسم‌ها نیاز است ‌ایجاد کند.

 

3- آسیبی ( عارضه ، سمیت )  به میزبان وارد نکند یا در حد بالایی وارد نکند.

 

4- سميت انتخابی داشته باشد (روی جايی از باکتری اثر گذارد که دربدن ما نيست مثلا روی
ديواره سلولی و قسمت هايی از DNA.(

 

5- به حد کافی پایدار باشد بطوری که بتوان آنرا از محیط کشت جدا نمود و برای مدت معقولی ذخیره کرد بدون اینکه اثرش کاهش یابد.

 

6- سرعت دتوکسیفیکاسیون (سم زدایی) و دفع دارو از بدن به گونه‌ای باشد که غلظت کافی را برای مدت معینی در خون نگاه داشته و احتیاجی به دوزهای مکرر نباشد.

 

7- دفع دارو به حد کافی سریع و کامل باشد و پس از قطع مصرف دارو بطور کامل دفع گردد.

 

8- قابليت انتشار به داخل سلول را داشته باشد. (بهترين گزينه ، تتراسايکلين و داکسی سايکلين
است)

 

9-نيمه عمرطولانی داشته باشد ومقاومت آنتی بيوتيکی نسبت به آن شايع نباشد.

 

10- آلرژی زا نباشد.

 

 

فهرست رایج ترین گروه های آنتی بیوتیک ها  عبارتند از :

 

• پنی سیلین

 

• تتراسیکلین

 

• سفالوسپورین

 

• کینولونز

 

• لینکووایسین

 

• ماکرولید

 

• سولفونامید

 

• گلیکوپپتید

 

• آمینوگلیکوزید

 

• کارباپنم

 

1- پنی سیلین ها 

نام دیگر این کلاس و گروه دارویی بتالاکتام است .

کلاس  پنی سیلین  دارای پنج گروه ازآنتی بیوتیک است: آمینوپنیسیلین، پنی سیلین های antipseudomonal ، مهار کننده های بتا-لکتاماز، پنی سیلین های طبیعی و پنی سیلین مقاوم به پنی سیلیناز.

 

آنتی بیوتیک های رایج در کلاس پنی سیلین ها  عبارتند از:

 

پنی سیلین v پتاسیم

 

آموکسی سیلین

 

آموکسی سیلین/ کلوولانات

 

 

 2- تتراسیکلین ها 

تترا سیکلین ها در درمان گروه گسترده ای از بیماری ها مورد استفاده قرار می گیرد. مانند آکنه و جوش صورت، عفونت های دستگاه ادراری، عغونت های دستگاه گوارشی، عفونت چشم، بیماری های جنسی و مقاربتی، و …

 

آنتی بیوتیک های رایج در کلاس تتراسیکلین ها عبارتند از:

 

داکسی سایکلین

 

تتراسایکلین

 

مینوسیکلین

 

 

3- سفالوسپورین ها 

سفالوسپورین برای درمان عفونت های زیادی مورد استفاده قرار می گیرند. مانند: عفونت گلو و گلودرد، عفونت گوش، عفونت های دستگاه ادرار، عفونت های پوستی، مننژیت و …

 

آنتی بیوتیک های رایج در کلاس سفالوسپورین ها عبارتند از:

 

سفورکسیم

 

سفتریاکسون

 

 

4- کینولون ها و  فلوئوروکینولون ها 

کینولون ها ، همچنین به عنوان فلوئوکینولون ها شناخته می شوند، میتوانند برای طیف گسترده ای از عفونت ها استفاده شوند. از جمله عفونت های ادراری حاد که به درمان های دیگر مقاوم شده است . از جلمه پروستاتیت حاد و پروستاتیت مزمن باکتریایی

 

آنتی بیوتیک های رایج در کلاس کینولون ها عبارتند از:

 

سیپروفلوکساسین

 

لووفلوکساسین

 

موکسی فلوکساسین

 

 

5- لینکومایسین ها

این کلاس دارویی  آنتی بیوتیک ها برای درمان عفونت هایی که به واسطه باکتری های بیهوازی (باکتری هایی که بدون اکسیژن فعالیت میکنند ) استفاده می شود. عفونت هایی مانند : التهاب جدی و حاد لگن ، عفونت های داخل شکمی ، عفونت های استخوان و مفاصل و …

آنتی بیوتیک های رایج در کلاس لینکومایسین ها عبارتند از:

 

کلیندامایسین

 

لینکومایسین

 

 

6- ماکرولید ها 

ماکرولید ها می توانند برای درمان پنومونی و سایر عفونت های حساس استفاده شوند. کتولید ها یک نسل جدید از آنتی بیوتیک ها  هستند که برای غلبه بر مقاومت باکتریایی ماکرولید ها  ایجاد شده اند.

 

آنتی بیوتیک های رایج در کلاس ماکرولیدها عبارتند از:

 

آزیترومایسین

 

کلاریترومایسین

 

اریترومایسین

 

 

7- سولفونامید ها 

استفاده های معمول برای سولفونامید ها عبارتند از: UTIs، درمان یا پیشگیری از پنوموسیستیس پنومونی یا عفونت های گوش (عفونت گوش میانی).

 

آنتی بیوتیک های رایج در کلاس سولفونامیدها عبارتند از:

 

سولفومتوکسازول تری متوریوم

 

سولفاسالازین

 

سولفیسکسازول

 

 

8- گلیکوپپتید ها 

اعضای این گروه ممکن است برای درمان عفونت های استافیلوکوک اورئوس مقاوم به متیسیلین (عفونت مفاصل MRSA) عفونت های پیچیده پوست، اسهال مرتبط با C. difficile و عفونت های انتروکوکال مانند اندوکاردیت که به بتالاکتام ها و سایر آنتی بیوتیک ها مقاوم است، استفاده شود.

 

آنتی بیوتیک های رایج در کلاس گلیکوپپتید ها عبارتند از:

 

وانکومایسین

 

 

9- آمینوگلیکوزید ها 

آمینوگلیکوزید ها  با اتصال به ریبوزوم  30 مانع از سنتز باکتریایی می شوند و به سرعت به عنوان آنتی بیوتیک ها  ضد باکتریایی عمل می کنند. این داروها معمولا به صورت داخل وریدی تزریق می شود.

 

آنتی بیوتیک های رایج در کلاس آمینوگلیکوزید ها عبارتند از:

 

جنتامایسین

 

توبرامایسین

 

آمیکاسین

 

 

10- کارباپنم 

این آنتی بیوتیک ها  بتالاکتام تزریقی دارای طیف گسترده ای از قدرت های ضدباکتری هستند و ممکن است برای عفونت های باکتریایی خطرناک و مضر مانند آلودگی معده، پنومونی ها، عفونت های کلیوی، عفونت های بیمارستانی مقاوم به چند دارو و بسیاری از انواع باکتری های جدی دیگر مورد استفاده قرار میگیرد.

آنتی بیوتیک های رایج در کلاس کارباپنم ها عبارتند از:

 ایمیپنم/ چیلستاتین

ارتاپنم

برخی عوارض آنتی بیوتیک ها :

 

آنتی بیوتیک ها	عوارض
کلرامفنیکل	عوارش بچه خاکستری،آنمی آپلاستیک
گلیکوپپتید ها (ونکومایسین)	سمیت برای نفرون های کلیه ها، سمیت برای عصب شنوایی ، واکنش نامطلوب ناششی از رهایی هیستامین
پنی سیلین ها	ازدیاد حساسیت فوری یا شوک آنافیلاتوکسی، بیماری سرم ، تب ، بثورات جلدی، ائوزینوفیلی ، واسکولیت ، در دوز های بالا خونریزی هم صورت می گیرد
سفالوسپورین ها	آلرژی ، راش ، آنمی همولیتیک ، تب ، نفریت ، واکنش های ازدیاد حساسیت ، ایجاد لخته و التهاب در دیواره عروق سیاهرگی
اریترومایسین	اختلال در دستگاه اینتستینال
آمینوگلیکوزید ها	سمیت برای کلیه ، سمیت برای عصب شنوایی(وزوز گوش) و عدم تعادل
تتراسیکلین ها	آسیب به رشد استخوان ها و رنگ دندان ها در کودکان زیر 12 سال، کاهش فلور میکروبی روده و ایجاد کولیت
ریفامپین	رنگی شدن مایعات بیولوژیک و لنز های تماسی، سمیت کبد
سولفانامید ها	پوسیدگی استخوان ، سندرم جانسون
ایزونیازید	سمیت کبد
سیکلو سرین	شوک، تشنج ،سمیت عصبی

عوارض جانبی آنتی بيوتيک ها :

 

1) اختلال در باکتری های معده و روده

 

2) بروز عفونت های قارچی (مثلا دهان آفت می زند)

 

3) اختلال در انعقاد خون

 

4) نارسايی کليوی (بارکليه زياد می شود)

 

5) کمبود ويتامين B

 

6) افزايش احتمال سرطان

 

7) طولانی ترشدن دوره درمان بيماری ها

 

8) افزايش مقاومت در برابر آنتی بيوتيک ها