در میان اختلالات خواب،سندرم انفجار سر (EHS) همانطور که از اسمش هم پیداست بسیار آزاردهنده و عذاب آور است. اگر شما هم نصفه شب با صدای بمب هراسان از خواب می‌پرید، ممکن است به این سندرم مبتلا باشید. قطعا بهتر از هر کسی متوجه این موضوع هستید که چقدر سخت است تشخیص دهید صدایی که با وحشت بیدارتان کرده، تنها در سرتان بوده و در خیابان یا خانه‌تان چیزی منفجر نشده است.
حدوداً اواخر دهه 1870 میلادی بود که این بیماری کشف و تحقیقات روی آن شروع شد تا متخصصین به دنبال درمان سندرم انفجار سر بگردند.
سندرم انفجار سر چیست؟
سندرم انفجار سر از خانواده اختلالات پاراسومنیا خواب است، یعنی مشکلاتی که در مرحله انتقال خواب از حالت خواب به بیداری رخ می‌دهد. کسانی که سندرم انفجار سر دارند، در خواب دچار توهم میشوند که بمبی در سرشان ترکیده است و از ترس از خواب می‌پرند.
سندروم انفجار سر خطرناک نیست , اما در بهترین حالت آرامش شما را در خواب می گیرد و در بدترین حالت وحشت زده تان می کند طوری که ترسش رهایتان نمی‌کند و از خوابیدن بیزار می‌شوید. صبح روزی که دچار انفجار سر شده‌اید، خیلی کلافه هستید و در دراز مدت دچار کمبود خواب ناشی از انجار سر زندگی‌تان را خراب می‌کند.
علائم سندرم انفجار سر چیست؟
کسانی که انفجار سر در خواب دارند، دچار توهم صوتی موقع خوابیدن یا بیدار شدن می شوند. صداهایی که اغلب هنگام انفجار سر توسط بیماران مختلف توصیف شده است، شامل صدای شلیک گلوله، صدای آتش بازی، صدای سنج، جیغ، انفجار، بهم خوردن در، رعد و برق یا تخلیه الکتریکی، همزمان با شنيدن صدای انفجار، صدايی مشابه جرقه زدن ناشی از برخورد دو كابل با يكديگر نيز شنيده می شود، هستند. جالب است بدانید صدای انفجارسر در خواب بیشتر از چند ثانیه طول نمی‌کشد.
علاوه بر شنیدن صدا ممکن است در خواب ناگهان نور شدیدی شبیه برق یا آذرخش هم ببینید. این احساس عموما با اضطراب شدید همراه است و بعد از پریدن از خواب به دلیل انفجار سر دیگر به این راحتی‌ها خوابتان نمی‌برد.
با اینکه این نوع اختلال خواب خود مستقیما خطری ندارد ولی اضطراب و ترس ناشی از انفجار سر در خواب، باعث می‌شود مغز از خوابیدن بترسد و باعث بی‌خوابی و خستگی روزمره بیمار شود. با افزایش سن خوشبختانه بیماران مبتلا به انفجار سر درخواب اپیزودهای کمتری را تجربه خواهند کرد.
چرا انفجار سر در خواب رخ می‌دهد؟
محققین هنوز دلیل انفجار سر در خواب (EHS) را نمی‌دانند. اما احتمال می‌دهند مشکلات در گوش داخلی، صرع در لوب گیجگاهی مغزی یا خونریزی در مغز از علت‌های انفجار سر در خواب باشد.
نظریه‌های اخیر بر این باور است که نقص درتشکیلات مشبک ساقه مغز می‌تواند فرد را به انفجار سر در خواب مبتلا کند. تشکیلات مشبک مغز، انتقال ذهن از حالت خواب به بیداری را تنظیم می‌کند. همچنین مسئول کنترل حرکت عضلات شما نیز هست.
هنگام انتقال از حالت خواب به بیداری، گاهی پیش می آید که دچارکشیدگی عضله شویم. گرفتن ناگهانی عضله موقع خوابیدن یا بیدار شدن ناشی از اختلال در رد و بدل اطلاعات در تشکیلات مشبک مغز است. وقتی خواب هستید، مغزتان نورون‌های شنوایی وبینایی را هم می‌خواباند. وقتی مغز وارد مرحله خواب رم (عمیق ترین مرحله خواب) می‌شود، عضلاتتان را فلج می‌کند تا موقع خواب دیدن دست و پایتان را تکان ندهید و رویایتان را اجرا نکنید.
انفجار سر و بختک در خواب ممکن است به دلیل اشتباه مغز در بیدار کردن نورون ها و عضلات رخ دهد، وقتی نورون‌های مغزی بیدار میشوند در حالی که عضلات و سایر قسمت‌های بدن هنوز خوابند، سرتان در خواب سوت می کشد. کسانی که بختک سراغشان می‌آید معمولاً نصفه شب با گرفتگی شدید عضله از خواب می‌پرند، یا توهم در خواب دارند و زیاد خواب می‌بینند و ممکن است حس کنند بمبی در سرشان می‌ترکد و نور شدیدی جلوی چشمشان برق می‌زند.
اما مشکل کجاست؟
بخشی از مغز که مسئول تحلیل صداست ، در این افراد دچار پرش ناگهانی می‌شود در حالی که امواج آلفا که مسئول خواب آلودگی هستند، سرکوب میشوند.
دکتر برایان شارپس، محقق برتر دانشگاه واشنگتن در سال 2015 روی مطالعه‌ای که روی سندروم انفجار سر در خواب داشت، آن را اینگونه توصیف کرد:
فرض کنید مغز کامپیوتر بدن شماست، درست مثل زمانی که می‌خواهید کامپیوترتان را خاموش کنید و باید مراحلی را طی کنید، مغزتان نیز نیازمند این آمادگی است. وقتی می‌خوابیم نورون‌های شنوایی و بینایی‌مان از فعالیت بازداشته میشوند. اما اگر به سندروم انفجار سر در خواب مبتلا باشیم، به جای خاموش شدن کامپیوتر مغز، تمام نورون‌ها یک باره با شروع به کار می‌کنند و مثل گلوله‌ای شلیک میشوند که باعث می‌شود صدای ترکیدن بمب را حس کنیم و با ترس از خواب بپریم.
درمان سندرم انفجار سر در خواب
با ابنکه هنوز درمان قطعی و رسمی برای سندروم انفجار سر در خواب وجود ندارد ولی روش‌هایی وجود دارد که شخص مبتلا به انفجار سر می‌تواند خواب راحت‌تری داشته باشد.
در ابتدا اگر انفجار سر در خواب دارید، به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید
اگر فکر می‌کنید انفجار سر در خواب گرفته‌اید، دفترچه یادداشتی تهیه کنید و هرروز تجربه‌های ناخوشایند خود در خواب را ثبت کنید. سعی کنید همه چیز را به خوبی توصیف کنید. صداها، تصاویر، مدت زمان، ساعت رخداد انفجار و دفعات انفجار را بنویسید. دکتر از شما به دقت سوالاتی راجب توهماتتان در خواب می‌پرسد تا مطمئن شود حالات شما در خواب ناشی از بیماری روحی روانی دیگری نباشد، چون بیماری‌هایی دیگری مثل سندروم استرس پس از ضایعه یا پی تی اس دی (PTSD) نیز می‌تواند علائمی شبیه انفجار سر در خواب داشته باشد، به طوری که بیمار موقع کابوس دیدن حس می‌کند بمبی در سرش منفجر شده است.
دائم به خودتان بگویید که انفجار سر در خواب، توهم است و خطری ندارد.
وقتی نصفه شب با احساس ترکیدن چیزی در مغز بیدار می‌شوید، باید حواستان باشد و دائم به خودتان یادآوری کنید که این چیزی جز توهم نیست و کاملاً بی‌خطر است.
اگر دچار انفجار سر در خواب هستید، بیشتر حواستان به خورد و خوراکتان باشد.
با خوردن خوراکی‌هایی مثل انواع آجیل، ماهی، سبزیجات سبز و غلات کامل که خواب‌آور هستند، اختلالات خواب از جمله سندروم انفجار سر در خواب را به حداقل برسانید. همچنین سعی کنید تا جای ممکن کافئین را کنار بگذارید و از خوردن غذاهای چرب و تند و شیرین قبل خواب پرهیز کنید. از سر شب به بعد الکل مصرف نکنید تا کیفیت خوابتان بالاتر برود، عمیق‌‌تر بخوابید و کمتر از خواب بپرید.
اگر سندرم انفجار سر دارید، سعی کنید استرس خود را کنترل کنید.
اگر استرسی هستید، یوگا را امتحان کنید و یا با روش‌های مختلف مدیتیشن و تمرین‌های نفسی راحت‌تر بخوابید. همچنین می‌توانید قبل خواب دوش گرم بگیرید و با رایحه درمانی ریلکس کنید.
مبتلایان به سندرم انفجار سر باید بیشتر بهداشت خواب را رعایت کنند . کم‌خوابی خود منجر به استرس می‌شود، پس کاری کنید که حداقل 7 تا 7.5 ساعت در شبانه روز بخوابید. هر شب سر ساعت مشخصی به رختخواب بروید و صبح‌ها به موقع از خواب بیدارشوید. اتاقتان را تاریک، آرام و خنک نگه دارید و حواستان باشد قبل خواب با گوشی و لپ تاپ کار نکنید تا ذهن و چشمان شما به راحتی به خواب بروند.
نکته پایانی👌
با اینکه هنوز محققان درک درستی از سندروم انفجار سر در خواب (EHS) ندارند، اما این اختلال خواب چندان هم نادر نیست، تقریبا 10 تا 18 درصد افراد حداقل یکبار هم شده در زندگی‌شان دچار انفجار سر در خواب میشوند.
جالب است بدانید کسانی که موقع خواب رفتن یا بیدار شدن بختک یا همان فلج خواب را تجربه می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به سندروم انفجار سر در خواب هستند. استرس زیاد و بیماری‌های روحی روانی نیز در ایجاد انفجار سر در خواب موثر هستند.