سرولوژی و تست های سرولوژی، آزمایش خون است به منظور بررسی آنتی بادی ها در خون. انواع مختلفی از تست های سرولوژی وجود دارد که به تشخیص بیماری های مختلف کمک می کند. تمامی تست های سرولوژی یک وجه مشترک دارند و آن هم اهمیت دادن به پروتئین های موجود در سیستم ایمنی بدن می باشد.
سیستم ایمنی بدن با تخریب عوامل بیگانه و خارجی که منجر به بروز بیماری می شوند، مسئول حفظ سلامت بدنی می باشد.
دلایل انجام تست های سرولوژی
انجام تست های سرولوژی به تشخیص علت بروز بیماری و هم چنین فعالیت سیستم ایمنی کمک می کند.
آنتی ژن ها، موادی هستند که باعث تحریک پاسخ های ایمنی می شوند. این مواد می توانند از راه دهان و یا زخم های پوستی به بدن راه پیدا کنند. باکتری ها، قارچ ها، ویروس ها و انگل ها از جمله آنتی ژن ها هستند.
سیستم ایمنی با تولید آنتی بادی از بدن در برابر این آنتی ژن ها محافظت می کند. این آنتی بادی ها، ذراتی هستند که با اتصال به آنتی ژن ها مانع فعالیت آن ها می شوند. با انجام آزمایش خون نوع آنتی بادی، آنتی ژن و هم چنین نوع عفونت نیز مشخص می شود.
در برخی موارد، بدن اشتباها بافت های سالم را بیگانه شناسایی می کند و آنتی بادی های غیر ضروری تولید می کند که چنین شرایطی، منجر به بروز اختلالات اتوایمیون (خود ایمن) خواهد شد. تست های سرولوژی به تشخیص این قبیل آنتی بادی ها و اختلال اتوایمیون کمک می کند.
انواع تست های سرولوژی
جهت انجام تست های سرولوژی،آزمایش خون ساده از بیمار گرفته می شود. از آن جایی که تنوع آنتی بادی ها زیاد است، تست های سرولوژی گوناگونی موجود می باشد. از جمله:
– واکنش های آگلوتیناسیون که میزان اتصال آنتی بادی ها به آنتی ژن های خاص را نشان می دهد
– پرسی پیتاسیون که با سنجش میزان آنتی بادی در مایعات بدن، میزان شباهت آنتی ژن ها را نشان می دهد
– تست وسترن بلات که میزان وجود آنتی بادی ها در خون را با توجه به واکنش آن ها با آنتی ژن هدف نشان می دهد.
نتایج تست های سرولوژی
نتایج نرمال
در صورتی که نتایج این تست طبیعی و نرمال باشد، نشان از آن است که بدن در واکنش به آنتی ژن ها، آنتی بادی تولید می کند. عدم مشاهده آنتی بادی به معنای عدم ابتلا به عفونت می باشد.
نتایج غیر نرمال
وجود آنتی بادی در خون به معنای واکنش سیستم ایمنی به آنتی ژن در پی ابتلا به بیماری و یا عفونت در گذشته می باشد.
وجود آنتی بادی هم چنین می تواند به معنای ایمن بودن بدن در برابر یک و یا چند آنتی ژن باشد. بدین معنا که در صورتی که فرد در آینده در معرض این آنتی ژن قرار بگیرد، به بیماری و یا عفونت مبتلا نخواهد شد.
تست های سرولوژی به تشخیص شرایط و بیماری های مختلف کمک می کنند، از جمله:
– تب مالت که توسط باکتری ایجاد می شود
– آمیبیازیس که توسط انگل ایجاد می شود
– سرخک که توسط ویروس ایجاد می شود
– سرخجه که توسط ویروس ایجاد می شود
– HIV
– سیفلیس
– عفونت های قارچی
بعد از انجام تست های سرولوژی چه باید کرد؟
مراقبت بعد از انجام تست های سرولوژی به نوع آنتی بادی که تشخیص داده شده و هم چنین ماهیت سیستم ایمنی بستگی دارد.
آنتی بیوتیک و یا سایر داروها به درمان عفونت کمک می کنند. حتی در صورتی که نتیجه تست طبیعی و نرمال باشد، تست های بیشتر جهت اطمینان از عدم وجود عفونت انجام خواهد شد.
باکتری ها، ویروس ها، انگل ها و قارچ ها به مرور زمان تکثیر می یابند و بیشتر می شوند و سیستم ایمنی در واکنش به آن ها ، آنتی بادی های بیشتری تولید می کند.
نتایج تست هم چنین وجود آنتی بادی های مرتبط با شرایط مزمن مانند اختلالات اتوایمیون را نیز نشان می دهد.
انواع آزمایش‌های سرولوژی – آزمایش ELISA
الایزا (ELISA) یکی از آزمایش‌های سرولوژی است که برای تشخیص میزان ترشح آنتی‌بادی‌های خاصی در خون استفاده می‌شود و مخصوصا برای تشخیص بیماری ایدز یک تست استاندارد در نظر گرفته شده است. تست ELISA معمولا برای تشخیص بیماری‌های ایدز، لایم، کم‌خونی شدید، ویروس روتا، ویروس واریسلا زوستر که باعث ایجاد بیماری‌های زونا و آبله‌مرغان می‌شود و … توسط پزشک تجویز می‌گردد.
بعد از گرفتن نمونه خون از بیمار، آنتی‌ژن‌های مخصوص را به آن اضافه می‌کنند. در صورتی که خون فرد حاوی آنتی بادی برای آنتی ژن باشد، این دو به هم متصل می‌شوند و وجود بیماری مورد نظر در فرد تأیید می‌شود.
انواع آزمایش‌های سرولوژی – آزمایش تثبیت مکمل
آزمایش تثبیت مکمل بیشتر برای تشخیص میکروب‌هایی به کار می‌رود که با روش کشت قابل شناسایی نیستند و در بیماری‌های روماتیسمی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته آزمایش‌هایی مانند ELISA و روش‌های تشخیص پاتوژن مبتنی بر DNA می‌توانند جایگزین این آزمایش شوند. سیستم مکمل سیستمی از پروتئین‌های سرم است که با کمپلکس‌های آنتی ژن – آنتی بادی واکنش نشان می‌دهد. در صورتی که این واکنش در سطح سلول اتفاق بیفتد منجر به تشکیل منافذ غشایی از طریق غشاء و در نتیجه تخریب سلول می‌شود. مراحل این آزمون به شرح زیر است:
- سرم از بیمار جدا می‌شود.
- بیماران به طور طبیعی سطوح مختلفی از پروتئین‌های مکمل را در خون خود دارند. برای اینکه نتیجه آزمایش خطا نداشته باشد، پروتئین‌های مکمل در سرم بیمار باید از بین بروند و با پروتئین‌های مکمل استاندارد جایگزین شوند. این جایگزینی به صورت زیر انجام می‌شود:
- سرم به گونه‌ای حرارت داده می‌شود که تمام پروتئین‌های مکمل آن از بین بروند و در عین حال آنتی‌بادی‌ها باقی بمانند. با توجه به اینکه پروتئین‌های مکمل در مقایسه با آنتی‌بادی‌ها مقاومت کمتری در برابر حرارت دارند، این کار امکان پذیر است.
- – مقدار مشخصی از پروتئین‌های مکمل استاندارد به سرم اضافه می‌شوند.
- آنتی ژن مورد نظر به سرم اضافه می‌شود
- گلبول‌های قرمز خون گوسفند (sRBC) که از قبل به آنتی‌بادی‌های ضد sRBC متصل شده‌اند، به سرم اضافه می‌شوند. اگر محلول در این مرحله به رنگ صورتی درآید، نتیجه آزمایش منفی و در غیر این صورت مثبت خواهد بود.
انواع آزمایش‌های سرولوژی – آزمایش VDRL
تست VIDAL یک آزمایش غربالگری برای تشخیص بیماری سیفلیس است. این آزمایش آنتی‌بادی‌هایی که بدن در صورت وجود بیماری سیفلیس تولید می‌کند را شناسایی می‌کند. در صورتی که بیمار علائم بیماری‌های مقاربتی را داشته باشد، پزشک ممکن است انجام این آزمایش را تجویز کند. آزمایش VDRL به عنوان یکی از آزمایش‌های غربالگری در دوران بارداری نیز شناخته شده است. این آزمایش مشابه آزمایش جدیدتری است که واکنش سریع پلاسما (RPR) نام دارد.
نتیجه منفی نرمال است. منفی بودن تست به این معنی است که هیچ آنتی بادی از سیفلیس در خون فرد وجود ندارد. به احتمال زیاد در مراحل نهفته و ثانویه بیماری سیفلیس، نتیجه تست مثبت می‌شود. ممکن است در مراحل اولیه بیماری یا در اواخر آن نتیجه تست به اشتباه منفی شود، در حالی که آثار بیماری در بدن وجود دارد. این آزمایش باید با آزمایش خون دیگری تأیید شود تا پزشک از وجود بیماری سیفلیس اطمینان یابد.
نتیجه مثبت این آزمایش به معنای ابتلای بیمار به سیفلیس است که در این صورت آزمایش‌های خاص‌تری مانند FTA-ABS برای او تجویز خواهد شد
انواع آزمایش‌های سرولوژی – آزمایش CRP
آزمایش پروتئین واکنشی C یا CRP یکی از آزمایش‌های انجام شده در بخش سرولوژی است که میزان پروتئین C را در خون اندازه‌گیری می‌کند. این پروتئین در صورتی که در بدن شما التهاب وجود داشته باشد، به جریان خون سرازیر می‌شود. التهاب روشی است که بدن برای محافظت از خودش در برابر آسیب یا عفونت به کار می‌برد. به صورت نرمال باید مقادیر پایینی از این پروتئین در خون وجود داشته باشد. سطح بالا معمولا نشان‌دهنده عفونت یا اختلالات جدی دیگر است.
در مواردی که پزشک به وجود عفونت باکتریایی، قارچی یا بیماری‌های التهابی روده در فرد شک کند، ممکن است این آزمایش را تجویز کند. بیماری‌هایی مانند اختلالات خود ایمنی یا عفونت استخوان نیز می‌توانند موجب افزایش مقدار این پروتئین در خون شوند. اگر شما احساس می‌کنید علائم عفونت‌های باکتریایی مانند تب، لرز، تنفس سریع و پی در پی یا تهوع و استفراغ را دارید، ممکن است به این آزمایش نیاز پیدا کنید
انواع آزمایش‌های سرولوژی – آزمایش WIDAL
آزمایش WIDAL یکی دیگر از تست‌های سرولوژی است که مخصوصا برای تشخیص بیماری حصبه مورد استفاده قرار می‌گیرد. عامل ایجاد این بیماری، باسیل‌های سالمونلا هستند. آنتی‌ژن‌های سالمونلا سه نوع هستند که با نام‌های K، H و O مورد بررسی قرار می‌گیرند. آنتی ژن O از جنس لیپوپلی ساکارید است و اغلب از روش‌های غیر متحرک ساخته می‌شود. آنتی‌بادی‌های مبارزه کننده با این آنتی ژن معمولا اواخر هفته اول در سرم ظاهر می‌شوند و میزان آنها به تدریج افزایش پیدا می‌کند و در اواخر هفته ششم بیماری به حداکثر میزان خود می‌رسد. بعد از آن به تدریج کاهش می‌یابند و ترشح آنها بعد از شش ماه یا یک سال تقریبا به صفر می‌رسد. آنتی ژن H از پروتئین ساخته شده است. آنتی‌بادی‌های ضد H غالبا چند روز بعد از آنتی‌بادی‌های ضد O در خون ظاهر می‌شوند اما سرعت افزایش آنها از آنتی‌بادی‌های ضد نوع O بیشتر است. آنتی‌بادی‌های ضد K آخرین آنتی‌بادی‌هایی هستند که در اثر این بیماری در بدن ظاهر می‌شوند و به دلیل دیرتر ظاهر شدن، از نظر تشخیص بیماری چندان مورد توجه نیستند.
انواع آزمایش‌های سرولوژی – آزمایش رایت
این آزمایش یکی دیگر از آزمایش‌های سرولوژی است که به پزشک در تشخیص بیماری تب مالت کمک می‌کند. آنتی‌بادی‌های این بیماری معمولا در اواخر هفته دوم بیماری که بیمار در شرایط حاد است در خون آزاد می‌شوند و میزان آنها در هفته سوم تا ششم بیماری به اوج خود می‌رسد. با ابتلای شخص به بیماری تب مالت دو نوع آنتی بادی در خون ترشح می‌شوند: IgM و IgG که IgM زودتر از IgG آزاد می‌شود. در صورتی که بیمار نشانه‌های بهبودی را از خود نشان دهد، میزان این آنتی‌بادی‌ها در خون کاهش می‌یابند. در صورتی که این دو آنتی بادی بعد از چند روز افزایش یابند، ابتلا به بیماری حتمی است