میکروب معده چیست ؟
میکروب معده یا هلیکوباکتر پیلوری نوعی باکتری است که وارد بدن انسان شده و در معده و دستگاه گوارش باقی می‌ماند. با گذشت چندین سال، این میکروب ها باعث ایجاد زخم در معده یا قسمت بالایی روده کوچک می‌شوند و در نهایت ممکن است سرطان روده و معده را ایجاد کنند.
آمار این عارضه در مناطقی که به آب سالم دسترسی ندارند، بالاتر است. همچنین خطر بروز آن در میان کودکان بیشتر از بزرگسالان است.
بیش از 70 درصد مردم جهان این میکروب را در بدنشان دارند اما بسیاری از آنها به زخم معده یا مشکلاتی شبیه به این دچار نمی‌شوند.
با تغییر در عادات تغذیه ای و رعایت بهداشت می‌توان از ورود این میکروب به معده و روده پیشگیری کرد. به علاوه در حال حاضر داروهایی وجود دارند که به از بین بردن این میکروب ها و بهبود خونریزی و درد این عارضه کمک میکنند. در ادامه به بررسی بیشتر میکروب روده می‌پردازیم:
میکروب معده چگونه عمل می‌کند؟
معده دارای یک غشای داخلی است که در برابر اسیدی که برای هضم غذا ترشح میشود، از آن محافظت می‌کند. وقتی هلیکوباکتر پیلوری وارد معده می شود، به مرور زمان غشای داخلی را تخریب می کند و اسید معده به دیواره آن آسیب رسانده و باعث ایجاد زخم میشود.
البته ممکن است زخم معده ناشی از عوامل دیگری مثل استفاده بیش از حد از الکل، عوامل عصبی و شیمیایی (مثل استفاده طولانی از برخی داروها) ایجاد شود.
علائم میکروب معده
همانطور که در بالا اشاره شد، بیشتر افراد در دوران کودکی به این میکروب مبتلا می‌شوند. ممکن است بعد از سال ها نشانه های وجود این میکروب آشکار شود. حتی بسیاری از افرادی که این میکروب را در معده خود دارند دچار زخم یا مشکلاتی از این دست نمی‌شوند. سوالی که برای پزشکان ایجاد میشود این است که چرا برخی افراد به این زخم مبتلا می‌شوند؟
شایع ترین نشانه های میکروب معده یا هلیکوباکتر شامل:
- معده درد
- سوزش و زخم معده
- نفخ شکم
- حالت تهوع
- بی اشتهایی
- آروغ زدن زیاد
- کاهش وزن
- استفراغ
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
هر یک از علائم بالا را به مدت طولانی احساس کردید، بهتر است برای بررسی بیشتر به پزشک مراجعه کنید تا مشکلتان تشخیص داده شود. اگر با موارد زیر روبرو شدید باید بصورت اورژانسی نزد پزشک بروید:
- مشاهده خون در مدفوع
- استفراغ خونی
- مشکل در بلع
- درد شدید و مداوم شکم
- اسهال خونی
تشخیص
برای شروع، پزشک از شما در مورد سوابق پزشکی، علائم و داروهای مصرفی سؤال می کند. سپس معاینه جسمی انجام میشود و شکم از نظر تورم، حساسیت و درد مورد بررسی قرار می گیرد. سایر آزمایشاتی که ممکن است انجام شود، به این شرح است:
- آزمایش خون و مدفوع : این آزمایش می‌تواند به یافتن عفونت روده یا همان میکروب روده کمک کند.
- تست تنفس اوره : برای این آزمایش بیمار مایع مخصوصی به نام اوره را می‌نوشد. سپس در کیسه ای مخصوص تنفس می کند. این کیسه برای بررسی به آزمایشگاه فرستاده میشود. در صورتی که بیمار مبتلا به هلیکوباکتر پیلوری باشد، باکتری ها اوره موجود در بدن شما را به دی اکسید کربن تبدیل میکنند.
- اندوسکوپی فوقانی دستگاه گوارش : برای این آزمایش از لوله ای با دوربین کوچک به نام آندوسکوپ استفاده میشود. این لوله تا پایین گلو و معده و قسمت فوقانی روده کوچک شما را بررسی می کند. می توان از آندوسکوپی برای دریافت نمونه نیز استفاده نمود.
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) : این روش پرتونگاری قدرتمندی است که تصاویر واضحی را از قسمت داخلی بدن شما در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
درمان میکروب معده
بهترین راه از بین بردن میکروب روده، مصرف دارو است. برخی از نمونه های داروی میکروب روده عبارتند از:
- آنتی بیوتیک ها : این دسته از داروها برای از بین بردن باکتری های موجود در بدن موثر هستند، مثل آموکسی سیلین، کلاریترومایسین (با اکسین) ، مترونیدازول (پرژیلیل)، تتراسایکلین (دومایسین) یا تینیدازول (Tindamax) نمونه هایی از آنتی بیوتیک های موثر هستند.
- داروهایی که میزان اسید موجود در معده شما را کاهش می دهند : مثل امپرازول ( نکسیوم )، لانسوپرازول (پریواسید)، امپرازول (Prilosec)، پنتوپرازول (پروتونیکس) از مهمترین این داروها هستند.
- سوسمالیسیل بیسموت : مصرف این دارو به همراه آنتی بیوتیک ها به از بین بردن میکروب روده کمک می کند.
- داروهایی که هیستامین شیمیایی را مسدود می کنند، باعث می شوند معده اسید بیشتری تولید کند. سایمتیدین (تاگامت)، فاموتیدین (Fluxid، پپسید)، نیزاتیدین (اکسید)، و یا رانیتیدین (زانتاک). از این دست داروها به شمار می رود.
دوره مصرف این داروها در حدود 2 هفته است اما بهتر است در رابطه با دوره مصرف و نیز میزان داروی دریافتی با پزشک خود مشورت نمایید. اگر به روش صحیح از آنتی بیوتیک ها استفاده نکنید، باکتری های بدن مقاوم تر شده و عفونت ایجاد شده به سختی برطرف میشود. معمولاً حدود 1-2 هفته پس از اتمام درمان، پزشک مجدداً آزمایش نفس یا مدفوع را تکرار می‌کند تا در مورد از بین رفتن عفونت مطمئن شود.
اگر به دلیل ابتلا به هلیکوباکتر پیلوری دچار زخم معده شدید، قطعا برای بهبود و از بین بردن میکروب معده نیازمند درمان هستید. این عارضه را می توان با داروهایی که در ادامه گفته می شود هم درمان کرد:
داروهای کاهش دهنده اسید معده: کاهش اسید معده می تواند شرایط را برای بهبود زخم فراهم کند. داروهایی مثل لانسوپرازول، دکسلانسوپرازول، اسومپرازول، امپرازول، پنتوپرازول و رابپرازول جزء این داروها هستند.
داروهای آنتی بیوتیک: برای از بین بردن باکتری های معده از آنتی بیوتیک هایی مثل آموکسی سیلین، کلاریترومایسین، تتراساکلین، مترونیدازول و غیره استفاده می شود.
داروهای مهار کننده هیستامین: هیستامین ماده ایست که معده را برای تولید اسید تحریک می کند. برای کاهش ترشح این ماده باید از داروهای مهار کننده هیستامین مثل رانیتیدین، سایمتیدین، نیزاتیدین و فاموتیدین استفاده کنید.
توصیه‌‌هاي غذایی
از آنجا که ابتلابه عفونت هلیکوباکتر پیلوری بر اساس مدت و شد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ت عفونت مي‌تواند. طیفی از علائم را از قبیل التهاب معده تا زخم معده را شامل شود بنابراین توصیه‌‌ها و پرهیزهای غذایی مشابه همه بیماران گوارش است:خوب جوید‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ن غذا، وعد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه‌هاي کم و مکرر در طول روز، عد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌م مصرف وعد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه سنگین قبل از خواب مي‌تواند در بهبود علائم این بیماران موثر باشد. میوه و سبزیجات تازه و مواد غذایی حاوی سلنیوم از قبیل مغزها و خصوصا باد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ام هند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی، غذاهای د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ریایی، گوشت مرغ، گوشت گوسفند و جگر برای سلامت معده مفید می‌باشند.
در گذشته افراد مبتلا به زخم یا التهاب معده از خوردن غذاهای اسیدی منع می‌شد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ند اما د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رحال حاضر خوردن غذاهای اسیدی مانند مرکبات، گوجه فرنگی و… براساس تحمل فرد قابل توصيه مي‌باشد.نوشید‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نی‌‌هاي الکلی میتوانند باعث وخیم‌تر شدن شرایط شوند و نوشید‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نی‌های کافئینه از قبیل چای و قهوه میتوانند باعث تشد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ید درد در این افراد شوند.مصرف پود‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر فلفل قرمز مي‌تواند اثری د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وگانه داشته باشد به طوریکه مصرف زیاد آن باعث تشد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ید علائم و وخیم‌تر شدن بیماری و مصرف مقاد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یر کم آن باعث افزایش تولید موکوس و بهبود زخم معده شود.
مصرف بعضی غذاها مي‌تواند از جد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ار معده در برابر هلیکوباکترپیلوری محافظت کند و یا در کنار درمان د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ارویی به ریشه‌کنی این باکتری کمک کند:
1. زردچوبه، عصاره زنجفیل و نیز مصرف مواد غذاهای حاوی مواد فنولیک از قبیل قره‌قاط مي‌تواند در ریشه‌کنی این باکتری موثر باشند.
2. تحقیقات نشان داده است که مصرف برخی از انواع عسل نیز برای درمان هلیکوباکترپیلوری موثر است.
3. غذاهای حاوی سولفورفان از قبیل انواع کلم یک باکتری‌کش قوی محسوب مي‌شوند که میتوانند بر ریشه‌کنی هلیکوباکترپیلوری هم موثر باشند.
4. مصرف سویا نیز ممکن است باعث کاهش تولید واسطه‌‌هاي التهابی (اینترلوکین 10) ناشی از هلیکوباکترپیلوری شود.
5. پونه علاوه بر خاصیت آنتی اکسید‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انی مي‌تواند بر تخریب هلیکوباکترپیلوری هم موثر باشد.
6. مصرف میوه و سبزی تازه خصوصا آنهایی که سرشار از ویتامین C، ویتامینE (انواع مغزها و د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انه‌‌هاي روغنی)، لیکوپن (سبزیجات و میوهایی که رنگ قرمز دارند) هستند نیز مي تواند مفید باشد.
7. مصرف پود‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر سیر نیز مي‌تواند در کنار تجویز آنتی‌بیوتیک، به کاهش عفونت و ریشه‌کنی بیشتر این باکتری کمک کند.
برای جلوگیری از التهاب و ورم معده چه چیزهایی بخوریم؟
چای سبز و میوه ها و سبزیجات تازه میتوانند به جلوگیری از التهاب در بدن کمک کنند. این منابع سرشار از آنتی اکسیدان با کاهش ترکیبات ناپایداری به نام رادیکالهای آزاد در بدن، به جلوگیری از آسیب سلولی کمک میکنند. غذاهایی که ممکن است بتوانند جلوی رشد هلیکوباکتر پیلوری در معده را بگیرند و التهاب معده را کاهش دهنده عبارتند از:
- گل کلم، کلم، ترب، تربچه و سایر سبزیجات خانواده Brassica
- انواع میوه های خانواده توت مانند توت فرنگی، تمشک، زرشک، توت ها و بلوبری
- زردچوبه
عفونت معده در کودکان
عفونت معده در کودکان یا هیلکوباکتر بر اثر وارد شدن ویروس به دستگاه گوارش در بدن ایجاد می شود. این ویروس از طریق تماس با افراد مبتلا به این ویروس و مصرف غذا و آب آلوده سرایت می کند. عفونت معده در کودکان و افراد مسن و افرادی که سیستم ایمنی بدنشان پایین است بسیار خطرناک است و ممکن است باعث مرگ شود. پس مواظب سلامت کودکتان باشید تا دچار عفونت معده یا هیلکوباکتر نشود. حدود 80 درصد از کودکان در کشورهای در حال توسعه مانند ایران مبتلا به بیماری هیلکوباکتر می شوند. در حالی که در کشورهای پیشرفته درصد خیلی کمی از کودکان به این میکروب مبتلا می شوند
ممکن است این میکروب از دوران کودکی تا بزرگسالی در معده کودک باشد. و باعث می شود که فرد تحمل هضم غذا در معده را نداشته باشد و با خوردن هر گونه غذای چرب و اسیدی معده اش تحریک شود و ممکن است حتی فرد دچار زخم معده و سرطان معده نیز شود.
اگر کودکتان دچار عفونت معده شد بعد از استفراغ 15 الی 20 دقیقه به معده کودک استراحت دهید و سپس کمی مایعات به او دهید و اگر از شیر مادر استفاده می کند به او شیر دهید و اگر از شیر خشک استفاده می کند در شیشه شیر نوزاد مقداری محلول دی هیدراته در آن بریزید و لازم نیست که محلول را رقیق کنید.
علائم بیماری عفونت معده در کودکان
- اسهال خونی
- اسهال شدید
- تب شدید
- بدخلقی و کسل بودن کودک
- احساس ناراحتی و درد در کودک
- استفراغ کردن که تا چند ساعت طول بکشد
در صورت علائم بالا حتما به پزشک مراجعه نمایید. دقت داشته باشید که پس زدن شیر در نوزادان امری عادی است ولی استفراغ کردن نشانه بیماری در کودک می باشد
درمان عفونت معده در کودکان
معمولا جهت درمان از آنتی بیوتیک ها استفاده می شود. البته واکسن نیز برای این بیماری وجود دارد. ولی بهتر است که مواظب کودک باشید که هر چیزی را در دهانش نگذارد، از مایعات و سرم های خوراکی جهت کمبود آب بدن کودک استفاده نمایید. از مواد غذایی و لبنیات پروبیوتیک نیز می توان استفاده کرد.