هودهای ایمنی بیولوژیکی چگونه کار می‌کنند؟

هود ایمنی بیولوژیکی (بیوسیفتی کابینت) تجهیزی است که از کاربران آزمایشگاهی در برابر آئروسل ناشی از کار با میکروارگانیسم‌های خطرناک محافظت می‌کند.

1. مروری بر سطوح ایمنی زیستی در آزمایشگاه

هودهای بیولوژیکی بر اساس اینکه برای دفع خطر چه نوع ارگانیسم‌هایی مناسب هستند، انواع مختلفی دارند. به همین دلیل پیش از اینکه به سراغ معرفی هود بیولوژیکی برویم، بهتر است ابتدا مروری بر سطوح ایمنی زیستی در آزمایشگاه‌ها داشته باشیم.

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) و موسسه ملی بهداشت (NIH) دستورالعمل‌هایی را منتشر کرده‌اند که لازم است برای کار با مواد بیولوژیکی در آزمایشگا‌ها رعایت شود. هر آزمایشگاه بسته به نوع موادی که مورد آزمایش قرار می‌دهد، در یک سطح بیولوژیکی قرار می‌گیرد. به‌طور کلی ۴ سطح خطر (سطوح ایمنی زیستی ) برای آزمایشگاه‌‌ها تعریف می‌شود که در ادامه مرور مختصری بر هریک خواهیم داشت.

ب) ایمنی زیستی سطح 2

در آزمایشگاه‌ها با سطح ایمنی زیستی ۲، روش انجام آزمایش و تجهیزات مناسب با نمونه‌هایی است که خطر متوسطی برای انسان دارند. به این معنی که مواجهه با این عوامل در آزمایشگاه ممکن است باعث ایجاد عفونت گردد اما درمان‌های مناسب و روش‌های پیشگیری از ابتلا برای آ‌ن‌ها وجود دارد که می‌تواند مانع از پخش‌شدن آلودگی شود.

تفاوت سطح ایمنی زیستی ۲ با سطح ۱ به صورت زیر است:

• پرسنل آزمایشگاه باید آموزش خاصی در زمینه مدیریت عوامل بیماری‌زا ببینند و زیر نظر افراد دارای صلاحیت و متخصص کار کنند.

• دسترسی پرسنل به آزمایشگاه هنگام انجام آزمایش محدود است.

• جهت کار با تجهیزات تیز و دفع آن‌ها، اقدامات احتیاطی شدید و سخت‌گیرانه‌ای در نظر گرفته می‌شود.

• آزمایشاتی که ممکن است سبب تولید آئروسل شوند، زیر هود بیولوژیکی صورت می‌گیرند.

ج) ایمنی زیستی سطح 3

در آزمایشگاه‌هایی که در سطح ایمنی زیستی ۳ قرار می‌گیرند، پرسنل آزمایشگاهی با پاتوژن‌هایی کار می‌کنند که سبب بروز بیماری‌های شدید و خطرناک در انسان و حیوان می‌شوند ولی قابل انتقال به سایر افراد نیستند. برای کار با این دسته از ارگانیسم‌ها اغلب از هود بیولوژیکی کلاس ۱ یا ۲ استفاده می‌شود.

2. کلاس‌بندی هود ایمنی بیولوژیکی در آزمایشگاه

هود ایمنی بیولوژیکی بر اساس قابلیت مهار هنگام کار با عوامل بیولوژیکی و پرخطر به سه کلاس، طبقه بندی می‌شود.

این مدل هودهای بیولوژیکی، دارای یک سیستم مکنده

در پایین و یک سیستم دمنده در بالا هستند. جریان هوای درون محفظه از طریق دیافراگم به داخل هود دمیده می شود و به کمک فیلتر های مخصوص از آلودگی ها عاری می گردد  سپس هوای تمیز از طریق دمنده وارد محفظه ی هود می شود و به این ترتیب هم نمونه، هم کاربر و هم محیط از آلودگی در امان خواهند بود.

تصویر 2.  هود ایمنی بیولوژیکی کلاس 2

جهت جلوگیری از ایجاد فشار هوا در محفظه، هودهای بیولوژیکی کلاس ۲ به گونه‌ای طراحی می‌شوند که امکان خروج هوای تصفیه شده به بیرون نیز وجود داشته باشد. هودهای بیولوژیکی کلاس ۲ بر اساس شکل و درصد هوای هدایت شده به بیرون انواع مختلفی دارند که در ادامه ذکر شده‌اند:

✅ نوعA

هود ایمنی بیولوژیکی کلاس ۲ نوع A، متداول‌ترین نوع از کابینت‌های بیوسیفتی کلاس ۲ است. به کمک این هود ۳۰٪ هوا به فضای بیرون تخلیه شده و ۷۰٪ مجدداً به محل کار باز می‌گردد.

✅ نوع B

هود ایمنی بیولوژیکی کلاس ۲ نوع B1 در ابتدا توسط موسسه ملی سرطان آمریکا تعیین شد. این هود ۷۰٪ هوا را به بیرون تخلیه کرده و ۳۰٪ نیز را مجددا به منطقه انجام آزمایش باز می‌گرداند.

هود ایمنی بیولوژیکی کلاس ۲ نوع B2 پس از فیلتراسیون هوا، آن را به‌طور کامل به محیط خارج تخلیه کرده و هوا مجددا در محل انجام آزمایش به گردش در نمی‌آید. کابینت‌های بیوسیفتی نوع B2 برای کار با مواد شیمیایی سمی، که تحت هر شرایطی خطرناک هستند، مناسب‌اند، زیرا هیچ گردش مجددی در محیط کار رخ نمی‌دهد.

چنانچه مواد بیولوژیکی در داخل محفظه هود ریخته شده یا نشت کردند، اقدامات زیر را انجام دهید:

• حداقل ۱۰ دقیقه صبر کنید تا هود آئروسل‌های ایجاد شده در محفظه را فیلتر کند.

• هنگام پاکسازی از تجهیزات حفاظت فردی مناسب مانند روپوش آزمایشگاهی، عینک ایمنی و دستکش استفاده کنید.

• هنگام پاکسازی هود را روشن کرده و اجازه دهید کار کند.

• با توجه به دستورالعمل‌های آزمایشگاه خود برای پاکسازی مواد بیولوژیکی، مواد ضدعفونی کننده را درون محفظه بریزید.

• با دستمال کاغذی یکبار مصرف آغشته به مواد ضد عفونی کننده، مواد ریخته شده درون هود را پاک کنید.

• دیواره‌های داخلی هود، سطح کار و هرگونه وسایل موجود در هود را با یک دستمال کاغذی آغشته به مواد ضد عفونی کننده پاک کنید.

• با استفاده از روش‌های مناسب دفع پسماندهای بیولوژیکی دستمال‌های آلوده را دور بیندازید.

• در صورت امکان تجهیزات را اتوکلاو کنید.

• تجهیزات حفاظت فردی که پوشیده بودید را درون کیسه‌های مخصوص دفع کرده و یا اتوکلاو نمایید.

• پس از تمیز کردن هود، مجددا ۱۰ دقیقه اجازه دهید تا هود کار کند و سپس آن را خاموش کنید.