فریتین در آزمایش خون چیست؟
فریتین در آزمایش خون به پروتئینی اشاره دارد که شبیه یک کره توخالی است و آهن را در خود ذخیره و در مواقع نیاز، آن را آزاد می‌کند. فریتین (Ferritin) که در واقع مهم‌ترین پروتئین ذخیره کننده آهن است، در سلول‌های بدن وجود دارد و مقدار کمی از آن نیز در خون جریان دارد. بیشترین میزان فریتین در سلول‌های کبدی و سلول‌های مربوط به سیستم ایمنی بدن وجود دارد.
نقش فریتین در بدن
همان‌طور که می‌دانید، آهن موجود در گلبول‌های قرمز نقش مهمی را در بدن ایفا می‌کند و اکسیژن را به تمام سلول‌ها می‌رساند. زمانی که ساخت گلبول‌های قرمز شروع می‌شود، بدن با ارسال سیگنال به سلول‌ها دستور آزاد شدن فریتین را می‌دهد تا آهن ذخیره شده در آن برای ساخت گلبول‌های قرمز به کار رود. فریتین پس از آزاد شدن در بدن، به ماده‌ای به نام ترانسفرین متصل می‌شود و پس از ترکیب با آن، به محل تولید گلبول‌های قرمز جدید منتقل می‌شود.
برخی تصور می‌کنند که Ferritin با آهن یکسان است اما این باور غلط است و باید بدانید که از میزان فریتین در آزمایش خون برای اندازه‌گیری میزان آهن بدن استفاده می‌شود زیرا همان‌قدر که میزان طبیعی آهن در بدن اهمیت دارد، آهن ذخیره شده در بدن نیز مهم است. بنابراین، اگر میزان فریتین در آزمایش خون کافی نباشد، ذخیره آهن بدن کاهش پیدا می‌کند.
لزوم انجام آزمایش فریتین
همان‌طور که قبلا اشاره شد، میزان فریتین در آزمایش خون، میزان آهن ذخیره شده در بدن را نشان می‌دهد. گلبول‌های قرمز بدون آهن کافی نمی‌توانند اکسیژن مورد نیاز بدن را تامین کنند. بنابراین، آگاهی از کاهش یا افزایش میزان آهن در بدن بسیار اهمیت دارد.
زمانی که علائم کاهش یا افزایش آهن در بدن مشاهده شود، پزشک آزمایش فریتین را توصیه خواهد کرد. در برخی موارد پزشک ممکن است همراه با آزمایش فریتین، آزمایش‌های دیگری از قبیل آزمایش TIBC توصیه کند تا بتواند تشخیص دقیق‌تری بدهد.
میزان پایین فریتین در آزمایش خون می‌تواند علامت کم خونی و میزان بالای آن، نشان دهنده یک بیماری مزمن یا اختلال ذخیره آهن از جمله هموکروماتوز باشد.
میزان نرمال فریتین در آزمایش خون
میزان نرمال فریتین در آزمایش خون، ممکن است در آزمایشگاه‌های مختلف متفاوت باشد. با این حال، میزان طبیعی فریتین برای مردان بزرگسال بین ۲۰ تا ۲۵۰ نانوگرم در هر میلی لیتر است. برای زنان ۱۸ تا ۳۹ سال بین ۱۰ تا ۱۲۰ و برای زنان ۴۰ سال و بالاتر بین ۱۲ تا ۲۶۳ نانوگرم در هر میلی لیتر است. برای کودکان تازه متولد شده ۲۵ تا ۲۰۰، کودکان یک ماهه ۲۰۰ تا ۶۰۰، کودکان ۲ تا ۵ ماه ۵۰ تا ۲۰۰ و کودکان ۶ ماه تا ۱۵ سال ۷ تا ۱۴۰ نانوگرم در هر میلی لیتر است.
توجه داشته باشید که مصرف غذاهایی از جمله گوشت، لوبیا، سبزیجات سبز برگ و یا مکمل‌های آهن که سرشار از آهن هستند و همچنین نوشیدن شیر زیاد، دویدن‌های طولانی و منظم و اهدای مکرر خون ممکن است بر نتیجه آزمایش فریتین تاثیر بگذارد.
علائم کاهش میزان فریتین
بی‌تردید میزان پایین فریتین در بدن به کاهش ذخیره آهن مرتبط است. میزان پایین فریتین در آزمایش خون نشان دهنده کمبود آهن و کم خونی است. با مشاهده علائم زیر، پزشک احتمالا آزمایش فریتین را برای شما تجویز خواهد کرد:
- سرگیجه
- ضعف و خستگی
- پا درد
- سر درد مزمن
- زنگ زدن گوش
- تنگی نفس
- تحریک پذیری
علائم افزایش میزان فریتین
بالا بودن میزان فریتین در آزمایش خون نشان دهنده اختلال ذخیره آهن از جمله هموکروماتوز است. هموکروماتوز معمولا یک اختلال ژنتیکی است که آهن اضافی در بدن موجب ایجاد آن می‌شود. افرادی که مبتلا به این بیماری هستند، جذب روزانه آهن در بدن آن‌ها بیشتر از مقدار موردنیاز است.
مردان مبتلا به هموکروماتوز بیشتر از زنان دچار آسیب‌های اندامی ناشی از آهن اضافی به ویژه در کبد، قلب، مفاصل و بیضه‌ها می‌شوند. زیرا زنان به دلیل از دست دادن آهن در زمان پریود، آهن را با سرعت کمتری جذب می‌کنند و دیرتر از مردان دچار علائم و آسیب‌های ناشی از آهن اضافی می‌شوند.
به هر صورت، علائم زیر نشان دهنده وجود آهن اضافی در بدن و افزایش میزان فریتین است:
- نارسایی قلبی
- اختلال در عملکرد جنسی
- دیابت
- درد مفاصل
- کاهش وزن
- سیروز کبدی (التهاب شدید کبد)
- تیرگی پوست
- خستگی و ضعف
- درد معده
دلایل پایین بودن میزان فریتین در آزمایش خون
کم خونی شایع‌ترین دلیل کاهش میزان فریتین در آزمایش خون است. اگر در رژیم خود به میزان کافی آهن مصرف نکنید، دچار کم خونی ناشی از فقر آهن می‌شوید. با این حال، دلایل دیگری هستند که موجب پایین آمدن میزان فریتین در بدن می‌شوند که عبارتند از:
- رژیم غذایی با آهن ناکافی
- خونریزی داخلی
- خونریزی زیاد در دوران قاعدگی
- ناراحتی‌های معده که ممکن است بر میزان جذب آهن توسط روده موثر باشد
- زخم یا تومور در روده که موجب خونریزی شود
- ابتلا به یک بیماری مزمن
دلایل بالا بودن میزان فریتین در آزمایش خون
شایع‌ترین دلیل افزایش میزان فریتین، اختلال خونی هموکروماتوز است که در این حالت بدن بیش از حد طبیعی آهن جذب می‌کند. دلایل دیگر بالا بودن میزان فریتین در آزمایش خون عبارتند از:
- پرکاری تیروئید
- سرطان خون
- بیماری‌های کبدی از جمله هپاتیت C
- دیابت نوع ۲
- روماتیسم مفصلی
- مسمومیت با آهن
- لنفوم هو چکین
- سندروم بای بیقرار
- اهدای مکرر خون
- شروع بیماری استیل بزرگسالان
- چاقی
- التهاب
- مصرف روزانه الکل
Ferritin از آن دسته پروتئین‌هایی است که در موارد حاد واکنش نشان می‌دهد. به همین دلیل، زمانی که بدن دچار التهاب می‌شود، میزان فریتین افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه، افراد مبتلا به سرطان و بیماری‌های کبدی که دلیل آن التهاب است، معمولا فریتین بالایی دارند.
اگر میزان فریتین در آزمایش خون بالا باشد، پزشک آزمایش‌های TIBC و آزمایش آهن را همراه با آزمایش فریتین برای شما توصیه خواهد کرد.
آزمایش‌های احتمالی همراه با آزمایش فریتین
در قسمت‌های قبل اشاره شد که همراه با آزمایش فریتین، ممکن است پزشک آزمایش‌های دیگری را برای تشخیص دقیق‌تر تجویز کند. این آزمایش‌ها عبارتند از:
- آزمایش آهن برای اندازه‌گیری میزان آهن در مایع خون
- آزمایش TIBC که به آزمایش ظرفیت کل اتصال به آهن معروف است. این آزمایش به منظور اندازه‌گیری میزان پروتئین ترانسفرین در خون تجویز می‌شود.آزمایش CBC/ازمایش کامل خون، برای بررسی بخش‌های دیگر خون
- آزمایش هموگلوبین و هماتوکریت برای بررسی میزان گلبول‌های قرمز
- آزمایش ژن HFE برای بررسی ابتلا یا عدم ابتلا به هموکروماتوز
- آزمایش پروتوپورفیرین روی برای بررسی فقر آهن