بیماری آسم

 آسم چیست؟

آسم یک بیماری التهابی مزمن و غیرواگیر ریه است. مزمن به این معنا که بیماری همیشه وجود دارد حتی زمانی که بیمار احساس ناخوشی ندارد. در این بیماری به دنبال واکنش راههای هوایی به عوامل محرک حساسیت زا (آلرژیک) وقایع زیر در راههای هوایی رخ می دهد: پوشش داخلی راههای هوایی متورم و ملتهب می گردد. ترشحات راههای هوایی (موکوس) زیاد می شود. عضلات اطراف راههای هوایی منقبض میگردد. مجموع وقایع فوق موجب انسداد راههای هوایی شده و در نتیجه هوای کمتری از آنها عبور می کند و با سخت تر شدن عمل تنفس، علائم آسم به صورت سرفه، خس خس  سینه و تنگی نفس بروز میکند.

علل و عامل محرک آسم

بسیاری از جنبه های مختلف محیط زندگی فرد و ساختار ژنتیکی وی می تواند در گسترش آسم موثر باشد. آسم شایع ترین بیماری مزمن در میان کودکان است. اولین علائم در حدود ۵ سالگی در قالب خس خس سینه و عفونت مکرر دستگاه تنفسی بروز می کند. موارد زیر علل اولیه ی آسم هستند:

آلرژی: 

پیوندی قوی بین آلرژی و آسم وجود دارد. مطالعه ای که در سال ۲۰۱۳ در سالنامه ی آسم، آلرژی و ایمونولوژی منتشر شد نشان می دهد که بیش از ۶۵ درصد بزرگسالان با سن بیش از ۵۵ سال که مبتلا به آسم هستند آلرژی نیز دارند و این میزان برای بزرگسالان با سن بین ۲۰ تا ۴۰ سال نزدیک به ۷۵ درصد است. منابع مشترک آلرژن های داخلی عبارتند از موی گربه و سگ، گرد و غبار، سوسک ها و قارچ ها.

سیگار کشیدن: 

تحقیقات نشان می دهد دود سیگار با افزایش خطر ابتلا به آسم، خس خس سینه، عفونت تنفسی و مرگ در اثر آسم، مرتبط است. علاوه بر این، فرزندانی که والدین شان سیگار می کشند در معرض خطر بالاتر ابتلا به آسم هستند. سیگار کشیدن با تاثیر بر راه های هوایی باعث سرفه و تنگی نفس شده و موجب تشدید علائم آسم می شود. دود سیگار همچنین با تولید بیش از حد مخاط باعث افزایش خطر ابتلا به عفونت می شود.

فاکتورهای محیطی:

آلودگی هوا در داخل و خارج از خانه می تواند بر توسعه و تحریک آسم تأثیر بگذارد. واکنش های آلرژیک و علائم آسم اغلب به علت آلودگی هوا در محیط داخلی ناشی از گازهای مضر پاک کننده های خانگی و رنگ ها است. آلودگی شدید هوا باعث عود بیش تر علائم آسم و بستری در بیمارستان می شود. هوای مه آلود باعث آزاد سازی عنصر مخرب ازن می شود که باعث سرفه، تنگی نفس و حتی درد قفسه ی سینه می شود عوامل دیگر آسم در خانه و محیط زندگی عبارتند از:

◾ آلودگی

◾  دی اکسید گوگرد

◾  اکسید نیتروژن

◾ ازن

◾ هوای سرد

◾  رطوبت زیاد

چاقی:

 اگرچه آکادمی آسم و آلرژی و ایمونولوژی آمریکا، چاقی را به عنوان عامل خطر اصلی آسم نمی شناسد، با این وجود برخی مطالعات نشان می دهند که بین چاقی و آسم ارتباط وجود دارد و مکانیزم های التهابی که باعث آسم می شوند، با چاقی نیز مرتبط هستند.

بارداری: 

اگر خانمی در دوران بارداری سیگار یا مواد مخدر غیرقانونی مصرف کند، ممکن است نوزاد در رحم کمتر رشد کند و هنگام تولد وزن کمی داشته باشد. نوزادان این مادران، بیش تر مستعد ابتلا به بیماری هایی از جمله آسم هستند و مادر دچار عوارض و مشکلات در طول زایمان شود.

استرس: 

شیوع آسم در بین افرادی که تحت استرس هستند بالاتر است. افزایش رفتارهای مرتبط با آسم در مواقع استرس مانند سیگار کشیدن، ممکن است توضیحی بر این شیوع بالا باشد. پاسخ های عاطفی از جمله خنده و غم و اندوه، ممکن است سبب بروز حملات آسم شود.

ژنتیک:

 والدین می توانند آسم را به فرزندان شان منتقل کنند. اگر یکی از والدین مبتلا به آسم باشد، ۲۵٪ احتمال دارد که فرزندشان آسم را تجربه کند. داشتن دو پدر و مادر مبتلا به آسم، خطر ابتلا را تا ۵۰٪ افزایش می دهد. ژن هایی که در انتقال آسم دخالت دارند می توانند در تعامل با محیط فعال شوند، اگرچه تایید این یافته ها نیازمند تحقیقات بیش تر است.

آتوپی (افزایش حساسیت):

 آتوپی منجر به واکنش های آلرژیک در قسمت های مختلف بدن می شود که در تماس با آلرژن قرار نمی گیرند و باعث واکنش هایی مانند اگزما، تب یونجه و قرمزی و ورم ملتحمه ی آلرژیک می شود. در طی آتوپی، بدن در واکنش به آلرژن های رایج، آنتی بادی های ایمونوگلوبین(IgE) بیش تری تولید می کند. شایع ترین نوع آسم، آسم آتوپی( افزایش حساسیت) است.

چرخه ی قاعدگی: 

یک نوع آسم، به نام آسم پیش از قاعدگی، منجر به علائم حاد در طول دوره ی قاعدگی و حساسیت به آسپرین می شود. هورمون های جنسی مانند هورمون لوتئینی(LH) و هورمون تحریک کننده ی فولیکول(FSH)، که در جریان قاعدگی افزایش می یابند، بر سیستم ایمنی فرد اثر می گذارد. این افزایش عملکرد ایمنی می تواند باعث افزایش حساسیت در راه های هوایی شود.

سابقه ی عفونت های ویروسی: 

افراد با سابقه ی عفونت های ویروسی در دوران کودکی بیش تر مستعد ابتلا به آسم هستند.

فرضیه ی بهداشتی:

 طبق این فرضیه، نوزادان در ماه ها و سال های اولیه ی زندگی خود به اندازه ی کافی در معرض باکتری ها نیستند بنابراین، سیستم ایمنی بدن آن ها به اندازه ی کافی برای مبارزه با آسم و سایر بیماری ها قوی نیست.

تصویر 1. عوامل آسم 

انواع آسم:

آسم می‌تواند به روش‌های مختلف و به دلایل گوناگونی ایجاد شود، اما محرک‌ها اغلب یکسان هستند. آن‌ها شامل آلاینده‌های موجود در هوا، ویروس‌ها، شوره‌های سر حیوانات خانگی، کپک و دود سیگار هستند. انواع آسم به شرح زیر هستند:

آسم در کودکان:

کودکان با احتمال بیش تری برای ابتلا به نوع متناوب آسم که باعث حملات شدید آسم می شود، روبرو هستند. ویژگی بارز آسم در کودکان، حساسیت بالا نسبت به مواد آلرژی زا است. کودکان مبتلا به آسم که در معرض دود سیگار هستند دچار مشکلات شدیدی می شوند. کودکان نسبت به بزرگسالان به علت مشکلات آسم، بیش تر در مراکز درمانی پذیرش می شوند. آسم خفیف در دوران کودکی ممکن است بدون درمان برطرف شود با این حال، بازهم خطر ادامه یافتن بیماری به خصوص در موارد آسم شدید وجود دارد و در این صورت حتما باید به دکتر اطفال  ارجاع داده شود.

آسم بزرگسالان:

آسم می‌تواند در هر سنی از جمله در بزرگسالی بروز کند. طبق یک مطالعه در سال 2013، بزرگسالان نیز نسبت به کودکان دارای علائم مداومی‌ هستند. برخی از عواملی که بر خطر ابتلا به آسم در بزرگسالی تأثیر می‌گذارند عبارتند از:

✔ بیماری تنفسی

✔ داشتن آلرژی و قرار گرفتن در معرض محرک‌ها

✔ عوامل هورمونی

✔ چاقی

✔ فشار

✔ سیگار کشیدن

آسم شغلی :

این نوع آسم به عنوان نتیجه ی مستقیم از کار یا حرفه ی فرد رخ می دهد. صنایعی که ارتباط مستقیمی با آسم شغلی دارند شامل آشپزی، کارهای آزمایشگاهی و کارخانه های تولیدی است. در این نوع آسم، محیط کاری منجر به بازگشت آسم دوران کودکی یا شروع آسم بزرگسالی می شود. دیگر نشانه های آسم شغلی ممکن است شامل آبریزش بینی و قرمزی چشم ها باشد.

آسم فصلی: 

این نوع آسم در پاسخ به آلرژن هایی که فقط در در زمان های خاصی از سال در محیط اطراف وجود دارند، آلرژن هایی مانند هوای سرد در زمستان و یا گرده ها در فصل بهاراتفاق می افتد. در دیگر زمان های سال در واقع فرد هنوز هم به آسم مبتلا است اما علائم آسم را تجربه نمی کند.

آسم شدید و مقاوم به درمان: 

این نوع آسم شامل علائم پایدار و ناتوان کننده ی آسم و مشکلات تنفسی است. تقریبا ۵ درصد از افراد مبتلا به آسم که با وجود استفاده از داروهای استاندارد درمان آسم بهبود نمی یابند دچار آسم شدید می شوند. با درمان صحیح و اجتناب موثر از محرک ها، می توان علایم این نوع آسم را تحت کنترل در آورد.

تصویر 1. علائم آسم 

تشخیص آسم:

✔ آزمایشات بیماران آسمی

✔  تست آلرژی

✔ آزمایش گاز خون شریانی

✔  آزمایش خون: برای اندازه گیری ائوزینوفیل (یک نوع گلبول سفید خون) و ایمونوگلوبولین  E (یک نوع پروتئین سیستم ایمنی)

✔  عکسبرداری قفسه سینه با اشعه  X

✔ آزمایش عملکرد ریوی

✔ اسپیرومتری: برای اندازه گیری مقدار هوایی که بعد از یک دم عمیق، از ریه‌ها خارج می‌شود.

✔ آزمایش اکسید نیتریک: برای اندازه گیری مقدار گاز اکسید نیتریک در تنفس استفاده می‌شود. اگر راه هوایی شما التهاب داشته باشد، مقدار اکسید نیتریک زیادی را خواهید داشت.

✔ تغییرات متاکولین: اگر مبتلا به آسم باشید، استنشاق هوا، باعث انقباض خفیف راه هوایی می‌شود.

درمان آسم:

درمان آسم به سه دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شود:

1- تمرین تنفس

 2- روش‌های درمان سریع الاثر

3- داروهای کنترل آسم در بلندمدت

کنترل آسم:

شما می‌توانید در کنار مصرف داروهای پیشگیرانه، هر روز اقداماتی انجام دهید تا سالم‌تر بمانید و خطر حمله آسم را کاهش دهید. از جمله:

◼ رژیم غذایی سالم: 

داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل به بهبود سلامت عمومی کمک می‌کند.

◼ وزن سالم: 

معمولا آسم در افراد دارای اضافه وزن و چاقی شدیدتر است. کاهش وزن به سلامت قلب، مفاصل و ریه کمک می‌کند.

◼ ترک سیگار: 

محرک‌هایی مانند دود سیگار باعث عود آسم می‌شوند و خطر COPD را بالا می‌برند.

◼ ورزش منظم: 

فعالیت می‌تواند باعث عود آسم شود اما ورزش منظم درواقع به کاهش خطر مشکلات تنفسی کمک می‌کند.

◼ کنترل استرس: 

استرس باعث تحریک علائم آسم می‌شود. به علاوه، استرس مانع از توقف حمله آسم می‌شود.

مصرف غذاهای مغزی برای کاهش علائم ضروری است اما حساسیت غذایی باعث تحریک علائم آسم می‌شود.

توصیه‌هایی برای افراد دچار آسم

◼ درصورتی‌که داروی خاصی برای شما تجویز شده است فقط همان دارو را طبق دستور پزشکتان و تا زمان تعیین‌شده مصرف کنید.

◼ درمان آسم در اغلب موارد نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک ندارد، بنابراین از مصرف خودسرانه این داروها جدا خودداری کنید.

◼ از ترکیبات گیاهی ناشناخته به‌عنوان دارو استفاده نکنید.

◼ از مصرف خود‌سرانه داروهایی که باعث بروز حمله آسم می‌شوند(‌مثل: آسپرین) خودداری کنید.

◼ اسپری‌هایی مثل سالبوتامول معمولاً اثر فوری دارند و برای درمان سریع علائم به کار می‌روند. بنابراین باید همواره و در هر شرایطی یکی از آن‌ها را همراه خود داشته باشید.

◼ از ورزش کردن در هوای سرد خودداری کنید

◼ از برخورد و تماس با مواد آلرژن یا حساسیت‌زا خودداری کنید.

◼ از ملحفه و لباس‌های کاملاً نخی استفاده کنید.

◼ خود را در معرض دود دخانیات قرار ندهید.

◼ اصول بهداشتی و پیشگیری از بروز بیماری‌های عفونی را کاملاً رعایت کنید تا دچار سرماخوردگی و آنفلوانزا نشوید. ابتلا به این بیماری‌ها باعث بدتر شدن علائم آسم می‌شوند .

◼ از استرس و اضطراب و فشارهای روانی و هیجانات عاطفی دوری کنید.

◼ افراد خانواده و دوستان و همکاران نزدیک خود را از وضعیت بیماری‌تان آگاه کنید و به آن‌ها کاملاً آموزش دهید در صورت بروز حمله تنفسی چگونه به شما کمک کنند.

اسپیرومتری یا تست سنجش عملکرد ریوی چیست؟

اسپیرومتری یک آزمایش بدون درد است که با آن می‌توان حجم تنفسی یک فرد را اندازه‌گیری نمود. معمولاً پزشک، پرستار یا تکنسین دستورالعمل‌های خاص در مورد چگونگی انجام تست به شما می‌دهند. کلیپسی روی بینی جهت بستن سوراخ‌های بینی قرار می‌گیرد. از شما می‌خواهند که نفس عمیقی بکشید و برای چند ثانیه تا آنجا که می‌توانید، به داخل لوله‌ای که به یک ماشین (اسپیرومتری) متصل است، بدمید. اگر پس از تست اولیه، پزشک داروی استنشاقی برای باز کردن ریه‌ها (برونکودیلاتور) تجویز می‌کند، نیاز است که به مدت ۱۵ دقیقه صبر کنید و تست بعدی را جهت اندازه‌گیری جدید انجام دهید.

اسپرومتری در سال ۱۹۴۶ در انگلیس اختراع شد.

FEV۱ همان حجم تنفسی بازدمی است که در ثانیه اول به خارج از ریه دمیده می‌شود. FEV۱ مشخصه‌ای است که در آسم معمولاً کاهش پیدا می‌کند و توسط اسپیرومتری اندازه‌گیری می‌شود.

تصویر 3. تفاوت مجرای تنفسی در حالت نرمال و در بیماران مبتلا به آسم