رنگ آمیزی افتراقی چیست؟

رنگ آمیزی افتراقی چیست؟

رنگ آمیزی افتراقی، یک فرآیند رنگ آمیزی است که از بیش از یک رنگ شیمیایی استفاده می کند. با استفاده از رنگ های متعدد می توان بین میکروارگانیسم ها یا ساختارهای مختلف / اجزای سلولی یک موجود زنده تفاوت قائل شد.

از رنگ آمیزی افتراقی برای تشخیص ناهنجاری در جمعیت مختلف گلبول های سفید خون استفاده می شود. به این فرایند تشخیص افتراقی گلبول های سفید گفته می شود. این رنگ آمیزی افتراقی در تشخیص بالینی بسیار حائز اهمیت است زیرا بسیاری از بیماری ها نسبت جمعیت برخی گلبول های سفید خون را تغییر می دهند. با تجزیه و تحلیل تفاوت های به دست آمده از رنگ آمیزی و بررسی معاینات بالینی و سایر آزمایشات آزمایشگاهی، متخصصان پزشکی می توانند بیماری را تشخیص دهند.

یکی از کاربردهای معمول رنگ آمیزی های افتراقی، رنگ آمیزی گرم است. در رنگ آمیزی گرم از دو رنگ استفاده می شود: کریستال ویوله و فوشین یا سافرانین (ضد رنگ). از این رنگ آمیزی برای تمایز بین باکتری های گرم مثبت (دارای لایه بزرگ پپتیدو گلیکان در سطح خارجی سلول) و باکتری های گرم منفی استفاده می شود.

سایر رنگ آمیزی های افتراقی عبارتند از: رنگ آمیزی اندوسپور (برای شناسایی باکتری های سازنده اندوسپور)، رنگ آمیزی اسید فاست (برای تشخیص گونه مایکوباکتریوم از باکتری های دیگر)، رنگ آمیزی متاکروماتیک (برای شناسایی گرانول های ذخیره ای فسفات) و رنگ آمیزی کپسول (برای شناسایی باکتری های کپسوله شده).

رنگ امیزی گرم

در سال 1884، پزشک هانس کریستین گرام در حین بررسی علل بیماری های تنفسی مانند ذات الریه یک روش رنگ آمیزی ایجاد کرد که به او این امکان را می داد تا باکتری های موجود در بافت ریه را که از بیماران فوت شده گرفته است، به عنوان عامل اتیولوژیک نوع کشنده ذات الریه شناسایی کند. اگرچه روش های درمانی برای این بیماری کم  محدود بود، اما روش رنگ آمیزی گرم، تشخیص علت مرگ بیمار را در هنگام کالبد شکافی، بسیار آسان تر کرد. امروزه ما از تکنیک های رنگ آمیزی گرم برای شناسایی و افتراق باکتری ها استفاده می کنیم و طبق این رنگ آمیزی، باکتری ها در دو گروه گرم مثبت یا گرم منفی طبقه بندی می شوند.

رنگ امیزی اسید فاست

برخی از باکتری ها هنگام ساخت دیواره های سلولی خود، ماده موم داری به نام اسید مایکولیک تولید می کنند. اسید مایکولیک به عنوان یک سد عمل می کند و از باکتری در برابر دهیدراته شدن و فاگوسیتوز توسط سلول های سیستم ایمنی بدن میزبان محافظت می کند. این سد مومی، از نفوذ رنگ به سلول باکتری نیز جلوگیری می کند و به همین دلیل است که رنگ آمیزی گرم برای مایکوباکتریا ها از جمله مایکوباکتریوم که نوعی عامل پاتوژنی انسانی و حیوانی است، اثر نمی کند. بدین منظور، در این باکتری ها، از روش رنگ آمیزی اسید فاست استفاده می شود.

رنگ آمیزی کپسول

پلی ساکارید گو که برخی از گونه های باکتری و چند نوع میکروب یوکاریوتی را احاطه کرده است، هنگام رنگ آمیزی منفی سلول ها به بهترین شکل نمایان می شوند. در این روش، ابتدا باکتری ها با رنگ ترکیب می شوند و سپس یک قطره از این مخلوط در سطح لام قرار می گیرد تا به صورت لایه نازکی پخش می شود. به کمک این روش، کپسول ها به صورت یک لایه شفاف در اطراف سلول های باکتریایی پدیدار می شوند، در حالی که زمینه لام به رنگ تیره است.

رنگ آمیزی گرانول های متاکروماتیک یا سایر اجسام درون سیتوپلاسمی

برخی از باکتری ها ممکن است دارای اجسام ذخیره ای باشند که خاصیت رنگ پذیری دارند. به عنوان مثال، باسیل گرم مثبت کورینه باکتریوم ساختار هایی از جنس فسفات به نام “ولوتین” یا گرانول های متاکروماتیک دارند که در غشای سلول قرار می گیرند.

رنگ آمیزی اندوسپور

اندوسپورهای بالغ در برابر شرایط محیطی مانند گرما و مواد شیمیایی بسیار مقاوم اند و این به عنوان عاملی برای زنده ماندن گونه های باکتریایی در طولانی مدت می شود. اندوسپورها که میلیون ها سال پیش تشکیل شده اند، با تأمین آب و غذا مجددا می توانند فعال شوند و حیاتشان را ادامه دهند.

از آنجا که پوشش اندوسپور در برابر رنگ آمیزی بسیار مقاوم است، روش ویژه ای برای بررسی آن وجود دارد که به آن رنگ آمیزی اندوسپور می گویند. در این متد، از گرما یا زمان طولانی به منظور جذب رنگ اولیه توسط اندوسپور استفاده می شود. در این رنگ آمیزی، معمولاً از یک رنگ محلول در آب مانند سبز مالاشیت استفاده می شود زیرا اندوسپورها نسبت به آب نفوذ پذیر هستند. به دنبال این مرحله، یک مرحله رنگ زدایی قرار دارد که رنگ را از سلول ها پاک می کند. از رنگ سافرانین نیز به عنوان رنگ متضاد استفاده می شود. وقتی باکتری با این روش رنگ آمیزی می شود، اندوسپورها به رنگ سبز و سلول باکتری به رنگ صورتی دیده می شود.