آزمایش هورمون محرک تیروئید (TSH)¸ مقدار TSH در خون را اندازه گیری می کند. این هورمون توسط غده هیپوفیز تولید می شود که در قاعده مغز واقع شده است و مسئولیت تنظیم مقدار هورمون های ترشح شده توسط تیروئید را برعهده دارد.
تیروئید یک غده کوچک و پروانه ای شکل است که در جلوی گردن قرار دارد.
تیروئید غده مهمی است که سه هورمون اولیه را تولید می کند:
1.تری یدو تیرونین (T3)
2.تیروکسین (T4)
3.کلسی تونین
تیروئید تعداد زیادی از فعالیت های مختلف بدن (از جمله متابولیسم و رشد) را از طریق ترشح این سه هورمون کنترل می کند.
اگر غده هیپوفیز مقدار TSH بیشتری تولید کند، غده تیروئید هورمون های بیشتری را ترشح خواهد کرد. بدین ترتیب این دو غده با یکدیگر کار می کنند تا مقدار مناسب هورمون های تیروئید تولید گردد. با این وجود، اگر این سیستم مختل گردد ممکن است تیروئید شما هورمون های بسیار کمتر یا بیشتری تولید کند.
آزمایش TSH معمولا برای تعیین عامل اصلی مقدار غیرطبیعی هورمون تیروئید انجام می شود. همچنین این آزمایش به منظور غربالگری غده تیروئید کمکار یا پرکار نیز به کار می رود.
نام دیگر این آزمایش Thyrotropin است و هدف از انجام این آزمایش، کمک به تشخیص اختلالات غده تیروئید، پایش درمان بیماران مبتلا به کم کاری و یا پرکاری تیروئید، غربالگری نوزادان از نظر کم کاری تیروئید مادرزادی است.
در موارد زیر آزمایش TSH انجام می شود:
1.زمانی که علایم و نشانه های کم کاری یا پر کاری تیروئید وجود دارد.
2.اگر غده تیروئید بزرگ شده است (گواتر).
3.اگر ندول (گره) تیروئید وجود داشته باشد (یک توده کوچک در غده تیروئید که ممکن است جامد یا کیست پر از مایع باشد).
4.در بیماران مبتلا به اختلالات تیروئید که تحت درمان هستند.
5.بعنوان یکی از آزمایش های چکاپ.
غده تیروئید مسئول ترشح هورمون های تیروئیدی است.
آمادگی برای انجام آزمایش TSH
آزمایش TSH به آمادگی خاصی نیاز ندارد. با این وجود در صورت مصرف داروهایی که ممکن است دقت آزمایش TSH را تحت تاثیر قرار دهند، پزشک خود را مطلع نماید.
برخی از داروهایی که میتواند آزمایش TSH را تحت تاثیر قرار دهند عبارت اند از:
_آمیودارون
_دوپامین
_لیتیوم
_پردنیزول
_یدید پتاسیم
ممکن است نیاز باشد تا پیش از آزمایش از مصرف این داروها خودداری نمایید. با این وجود، بدون دستور پزشک مصرف داروهای خود را قطع نکنید.
چگونگی انجام آزمایش TSH
در آزمایش TSH مقداری خون به عنوان نمونه گرفته می شود. معمولا از ورید ساعد برای خون گیری استفاده می شود.
نمونه گیر مراحل زیر را انجام می دهد:
1.ابتدا ناحیه خون گیری را با محلول ضدعفونی کننده تمیز می کند.
2.سپس یک کش به دور بازوی شما می بندد تا رگ های شما برجسته شده و یافتن آن ها ساده تر گردد.
3.پس از یافتن یک ورید، سوزنی را به آن وارد نموده و خون از طریق سوزن به یک لوله یا شیشه کوچک متصل به سوزن وارد می شود.
4.پس از گرفتن مقدار خون کافی، سوزن را بیرون آورده و محل خون گیری را با یک باند می پوشاند تا از خونریزی جلوگیری نماید.
نمونه گیری خون برای تست TSH
برای انجام این آزمایش روش های مختلفی وجود دارد از جمله:
Electrochemiluminescence immunoassay (ECLIA)
Chemiluminescence immunoassay (CLIA)
Enzyme immunoassay (EIA)
عوامل مداخله کننده زیادی وجود دارد که باعث نوسان سطح TSH خون می شوند که در ذیل به آنها اشاره می گردد:
1.تغییر در زمان و طول دوره ی خواب ، روزه طولانی (گرسنگی) ، افسردگی ، مصرف داروهای ضد افسردگی ، وجود فاکتور روماتوئید (RF) ، آنتی بادی هتروفیل و اتوآنتی بادی هورمون تیروئید (به ویژه در بیماران مبتلا به اختلالات خود ایمنی) ، استرس حاد یا مزمن و بیماری حاد یا مزمن ممکن است باعث حصول نتایج کاذب شود (به طور کاذب سطح TSH را کاهش یا افزایش دهد).
2.داروهایی که ممکن است سطح TSH را افزایش دهند شامل داروهای ضد تیروئید، داروهای ضد بارداری خوراکی یا OCP، لیتیوم، یدید پتاسیم، آمیودارون، بنسرازید، اریتروزین، فلوناریزین (مردان)، ایبنزامیک اسید، متی مازول، متوکلوپرامید، مورفین، پروپرانولول، داروهای حاوی ید، مواد رادیوگرافی، امینوگلوتتمید، فنیل بوتازون، سوء مصرف آمفتامین، نیتروپروساید، اتیونامید، رزورسینول، سولفونامیدها، 6-مرکاپتوپورین، سولفونیل اوره ها، دومپریدون، TRH ، والپروئیک اسید و تزریق TSH.
3.داروهایی که ممکن است سطح TSH را کاهش دهند شامل آسپیرین، هپارین، آمیودارون، داروهای ضد آرتریت غیراستروئیدی، دوپامین ، استروئیدها، استیل سالالیسیلیک اسید، متفورمین، سوماتواستاتین، استروئیدهای آنابولیک، کاربامازپین، کورتیکواستروئیدها، گلوکوکورتیکوئیدها، هیدروکورتیزون، اینترفرون- alfa-2b ،فنی توئین، یدامید، لوودوپا، لووتیروکسین، مترگولین، نیفدیپین، T4 و T3.
4.میزان TSH در خون، یک ریتم روزانه یا Diurnal دارد که در ساعت 2:00 تا 4:00 صبح به حداکثر غلظت خود می رسد.
محدوده مرجع محدوده سنی
14.6_5.17 Days1_3
0.43_16.1 4Days_1Month
8.05_0.62 1Month_1Years
4.52_0.54 Years1_6
4.14_0.66 Years7_11
3.59_0.53 Years12_19
4.2_0.27 >20Years
افزایش TSH در مواد زیر مشاهده می‌شود:
1.کم کاری تیروئید
2.تومورهای مولد TSH (مانند ترشح اکتوپیک TSH از تومورهای ریه و پستان)
3.تیروئیدیت هاشیموتو
4.تیروتوکسیکوز ناشی از تومور هیپوفیز
5.آنتی بادی های ضد TSH
6.بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید که داروی تیروئید کافی دریافت نمی کنند یا مقاومت به تیروئید در آنها وجود دارد.
کم کاری تیروئید:
زمانی که ترشح هورمون های تیروئیدی به اندازه کافی نباشد کم کاری تیروئید رخ
می دهد.
کم کاری تیروئید در زنان بالای 60 سال شایع است اما از هر سنی می تواند شروع
شود.
علائم کم کاری تیروئید:
*خستگی مفرط و دردهای عضلانی
*درد مفاصل
*افزایش وزن بی دلیل
*یبوست
*خشکی پوست
*حساس شدن به سرما
*نازک شدن تارهای مو
*عادت ماهیانه شدید
*ضربان قلب پایین
*افزایش کلسترول
برخی از شایع ترین عوامل کم کاری تیروئید عبارت اند از:
تیروئیدیت هایشیموتو. یک بیماری خودایمنی است که باعث می شود بدن به سلول های تیروئید حمله کند. در نتیجه تیروئید نمی تواند مقدار هورمون کافی را تولید نماید. این بیماری همیشه نشانه دار نیست و بنابراین می تواند طی چندین سال پیشرفت کند پیش از آنکه آسیب قابل توجهی وارد نماید.
تیروئیدیت یا التهاب غده تیروئید. غالبا توسط یک عفونت ویروسی یا یک اختلال خودایمنی مانند تیروئیدیت هاشیموتو ایجاد می شود. این وضعیت در تولید هورمون تیروئید اختلال ایجاد کرده و نهایتا به کم کاری تیروئید منجر می شود.
تیروئیدیت پس از زایمان. شکل موقتی تیروئیدیت است که ممکن است در برخی زنان پس از زایمان رخ دهد.
تیروئید از ید برای تولید هورمون ها استفاده می کند. کمبود ید می تواند به کم کاری تیروئید منجر شود. در ایالات متحده، کمبود ید به علت مصرف نمک یددار بندرت رخ می دهد، ولی در برخی از دیگر نقاط جهان شایع تر است.
گواتر که در اثر کمبود ید اتفاق می افتد
کاهش TSH در موارد زیر مشاهده می‌شود:
پرکاری تیروئید اولیه
بیماری گریوز درمان شده
مصرف / تجویز بیش از حد داروی تیروئید در بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید
سندروم یوتیروئید (Euthyroid sick syndrome)
سندروم یوتیروئید (Euthyroid sick syndrome): وضعیتی که در آن سطح سرمی هورمونهای تیروئید پایین است. تشخيص این حالت بر اساس رد کم کاری تیروئید است و درمان آن به سمت بیماری زمینه ای سوق داده می شود، ولی جایگزینی هورمون تیروئید یا thyroid hormone replacement اندیکاسیون ندارد.
نتایج تست های آزمایشگاهی تیروئید ممکن است در بیماران مبتلا به اختلالات مختلف حاد یا مزمن غیرمرتبط با تیروئید، غیر طبیعی باشد. این اختلالات شامل ترومای شدید، انفارکتوس قلبی، بیماری مزمن کلیه، کتواسیدوز دیابتی، بی اشتهایی، سیروز، سوختگی، روزه داری، گرسنگی طولانی مدت و سپسیس است.
پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید در اثر ترشح بیش از حد هورمون تیروکسین (T4) ایجاد می شود.
گاهی این بیماری در سطحی قرار دارد که با دارو و ید رادیواکتیو درمان می شود.
اما گاهی به حدی پیشرفت کرده است که برای درمان آن باید بخشی از غده
تیروئید یا همه آن را با جراحی برداشت.
البته که جای نگرانی نیست و این بیماری با اقدام به موقع قابل کنترل و درمان
است.
علائم پرکاری تیروئید
*ضربان قلب نامنظم
*استرس شدید
*لرزش دست
*کاهش وزن بی دلیل
*ریزش مو
*شکننده و نازک شدن مو
*اخلال در خواب
*تعریق زیاد
*ضعف بدنی و عضلانی
پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید وضعیتی است که در آن غده تیروئید بیش ازحد هورمون تولید می کند و باعث افزایش سرعت متابولیسم می شود. نشانه های پرکاری تیروئید شامل افزایش اشتها، اضطراب و اختلالات خواب می باشد.
برخی از شایعترین عوامل پرکاری تیروئید عبارت اند از:
بیماری گریوز. یک اختلال شایع است که در آن غده تیروئید بزرگ می شود و هورمون های زیادی تولید می کند. این بیماری دارای نشانه های مشابهی با پرکاری تیروئید بوده و اغلب در ایجاد پرکاری تیروئید نقش دارد.
بیماری گریوز که براثر پرکاری تیروئید به وجود می آید و باعث بیرون زدگی چشم ها می شود.
تیروئیدیت نهایتا به کم کاری تیروئید منجر می شود ولی در کوتاه مدت میتواند سبب ایجاد پرکاری تیروئید نیز شود. این وضعیت ممکن است زمانی رخ دهد که التهاب تیروئید موجب ترشح بیش ازحد و هم زمان هورمون ها شود.
وجود مقادیر بسیار زیاد ید در بدن می تواند باعث فعالیت بیش ازحد تیروئید شود. معمولا این وضعیت در نتیجه مصرف مداوم داروهای حاوی ید رخ می دهد. این داروها شامل برخی از شربت های سرفه و همچنین آمیودارون می شود که برای درمان آریتمی قلبی به کار می رود.
ندول های تیروئید. توده های خوش خیمی هستند که گاهی بر روی تیروئید شکل می گیرند. هنگامی که اندازه این توده ها شروع به افزایش می کند، ممکن است فعالیت بیشتری از خود نشان داده و تیروئید شروع به تولید بیش ازحد هورمون ها نماید.
